styczeń/luty 2023
SPIS TREŚCI
- Słowo wstępne biskupa Jana Piotrowskiego
- Eugeniusz Sakowicz
Wprowadzenie
- Janusz Kręcidło MS
Krzyżowa śmierć Jezusa w ujęciu Jana Ewangelisty
Artykuł podejmuje problematykę interpretacji tekstu J 19,25-27. Odchodzi od konwencjonalnych interpretacji tego tekstu jako tzw. testamentu z krzyża (nie negując go) i traktuje jego wątki mariologiczne jako pochodne. Nacisk w interpretacji położony jest natomiast na pierwszym miejscu na analizę kontekstualną tego fragmentu w świetle Janowej narracji o męce (18 – 19). Z owego kontekstu wynika, że ten staurologiczny fragment powinien być interpretowany w kluczu chrystologiczno-soteriologicznym. Zostaje to potwierdzone również poprzez analizę szczegółów samego tekstu 19,25-27 w aspekcie wydarzeniowym śmierci Jezusa na krzyżu. Na podstawie analizy tła kulturowego, a zwłaszcza kategorii zgorszenia krzyża, autor artykułu wykazuje, że intencja Jana Ewangelisty zmierza do podkreślenia, że Jezus umierający na krzyżu – narzędziu upodlenia i hańby – broni swój ludzki honor i okazuje zwycięski blask Bożej chwały. W ten sposób niejako przedefiniowuje zgorszenie krzyża. - Waldemar Linke CP
Ukrzyżowanie „ich Pana” w Apokalipsie (11, 8) a Księga ZachariaszaArtykuł poświęcony jest wzmiance o ukrzyżowaniu Jezusa Chrystusa w Ap 11,8, a więc jedynemu w tej księdze odniesieniu do krzyża. Wydaje się ona wątkiem pobocznym w opowiadaniu o działalności i losach dwóch świadków w Jerozolimie (Ap 11,1-13), które jest oparte na aluzjach do przepowiedni z Za 4,1-14. Związek z Jerozolimą i działalnością Ducha, które są wspólne dla Ap 11,1-13 i Za 4,1-14 sprawia, że teksty te stają się sobie bliskie, a z drugiej strony pozwalają dostrzec, że prorocki tekst ze Starego Testamentu staje się komentarzem także dla Ap 11,1-13. Charakter relacji między przepowiednią prorocką Zachariasza a proroctwem Nowego Testamentu widać wyraźnie, gdy prześledzi się strukturę narracyjną Ap 11,1-13. W niej ukrzyżowanie Jezusa odgrywa rolę istotną, ponieważ stanowi dla świadków uwiarygodnienie ich związku z Chrystusem, co poświadcza, że są w pełni Jego uczniami. - Magdalena Niewiadomska
Odnalezienie relikwii krzyża świętego w relacjach pisarzy wczesnochrześcijańskichOpis odnalezienia relikwii krzyża świętego w Jerozolimie pojawia się w relacjach pierwszych historyków Kościoła z IV i V w. oraz Ojców Kościoła z IV w. Przekazy te podają okoliczności zdarzenia oraz wynikające z niego skutki. Artykuł przedstawia rolę cesarzowej Heleny oraz opisuje pierwszą znaną praktykę podziału relikwii. Istnieją liczne świadectwa posiadania przez osoby prywatne partykuł najświętszej relikwii. Pojawianie się relikwii krzyża świętego na terenie Cesarstwa Rzymskiego wpłynęło na rozwój kultu relikwii oraz na zmianę pobożności chrześcijan w odniesieniu do znaku krzyża. - Andrzej A. Napiórkowski OSPPE
Aspekty staurologicznej świadomości JezusaArtykuł podejmuje tematykę świadomości Jezusa odnośnie do Jego śmierci na drzewie krzyża (pal – σταυρός). Analiza tekstów synoptyków odsłania rozwój Jego wiedzy odnośnie do Jego tragicznego końca. Ewangeliczne teksty w świetle jego staurologicznej świadomości pozwalają nam wyodrębnić takie aspekty, jak: chrystologiczny, antropologiczno-psychologiczny oraz eklezjologiczny. Mistrz z Nazaretu zatem wiedział, że Jego ziemska misja zakończy się tragicznie. Świadomie wszedł w tę rzeczywistość męki i śmierci, gdyż przede wszystkim pragnął spełnić wolę Ojca Niebieskiego. Stąd nadaje On też dobrowolnie swojej śmierci wymiar odkupienia. - Szczepan T. Praśkiewicz OCD
Tajemnica krzyża w życiu i przesłaniu świętych z predykatami zakonnymi „od Krzyża”Po przypomnieniu, że według wykazów Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych istnieje 10 świętych i 11 błogosławionych noszących predykat „od Krzyża – a Cruce” (wśród świętych 7 kobiet i 3 mężczyzn, a wśród błogosławionych 5 kobiet i 6 mężczyzn), autor podaje, że wezwanie to nosiło także15 czcigodnych sług Bożych, tj. kandydatów na ołtarze, których cnoty heroiczne zostały już zatwierdzone. Wyjaśnia nadto, że liczby te byłyby znacznie wyższe, gdybyśmy wzięli pod uwagę także wezwania dotyczące rzeczywistości męki Chrystusa wyrażone nie słowem Krzyż (Crux), ale innymi, jak chociażby: a Jesu Crucifixo (od Jezusa Ukrzyżowanego), a Crucifixione Domini Jesu (od Ukrzyżowania Pana Jezusa), a Sanctissimo Crucifixo (od Najświętszego Krucyfiksu), ab exaltatione Sanctae Crucis (od Podwyższenia Krzyża Świętego), a Jesu Agonizzante (od Jezusa Konającego), a Corde Jesu Agonizante (od Konającego Serca Jezusa), a Corde Jesu Agonizantis in Getsemani (od Serca Jezusa Konającego w Ogrójcu), de Getsemani (od Ogrójca), a Passione Domini (od Męki Pańskiej), a Sanctissimo Latere Jesu (od Najświętszego Boku Jezusa), a Sancto Latere (od Boku Świętego), a Pretiosissimo Sanguine (od Najświętszej Krwi), a Doloribus (od Boleści), a Vulneribus Christi (od Ran Chrystusa), a Quinque Plagis (od Pięciu Ran), a Vulnere Lateris Jesu (od Rany Boku Jezusowego). W rzeczywistości istnieje około 27 świętych, błogosławionych lub sług Bożych, którzy mieli tego rodzaju predykaty. Co więcej, w niektórych przypadkach rzeczywistość „Krzyża” zawarta jest w samych imionach świętych, błogosławionych lub kandydatów na ołtarze, zwłaszcza wśród kobiet: znamy 7 kobiet z imieniem Maria Crucifixa, jedną z imieniem Maria Angela Crucifixa i jedną Maria Crucifixa a Vulneribus Domini Nostri Jesu Christi, która rzeczywistość męki Jezusa miała wpisaną zarówno w imię, jak i w predykat zakonny.
W artykule znajdujemy następnie wyjaśnienie zwyczaju zmiany imion i używania predykatów zakonnych zamiast nazwiska cywilnego; ten zwyczaj, który dzisiaj, kiedy teologia życia konsekrowanego podkreśla, że profesja zakonna jest radykalizacją konsekracji chrzcielnej, jest praktycznie zaniechany, zwłaszcza jeśli chodzi o imię. Artykuł przybliża nadto przesłanie trojga reprezentatywnych świętych, którzy nosili predykat „od Krzyża”, a mianowicie karmelity bosego Jana od Krzyża (de Yepes), pasjonisty Pawła od Krzyża (Danei) i karmelitanki bosej Teresy Benedicta od Krzyża (Stein).
Na zakończenie autor artykułu stwierdza, że święci z predykatami „od Krzyża” lub podobnymi byli takimi nie tylko tak z nazwy, ale w swoim życiu duchowym i posłudze apostolskiej byli głęboko zanurzeni w tajemnicy męki i śmierci Jezusa Chrystusa, świadomi, że „nauka Krzyża, która jest głupstwem jest dla tych, co idą na zatracenie, stała się dla nich mocą Bożą, dzięki której dostępowali zbawienia” (por. 1 Kor 1,18). - Katarzyna Parzych-Blakiewicz
„Ucząc się cierpienia” – hagiologiczna interpretacja obecności krzyża w przestrzeni kulturyW artykule podjęta jest tematyka dotycząca obecności krzyża w przestrzeni kultury. Interpretacja jest dokonana według założeń hagiologicznych, czyli koncentrujących się na kwestii świętości. Formułuje odpowiedź na pytanie egzystencjalne, dotyczące sensu ludzkiego cierpienia odczuwanego w kulturze zdominowanej przez cywilizację zachodnią. Odpowiada także na pytanie teologiczno-badawcze, dotyczące kwestii metody poszukiwania danych do formułowania odpowiedzi na pytania egzystencjalne, według założeń teologiczno-chrystologicznych.
Analizie poddano fenomen Via crucis – drogi krzyżowej Jezusa w perspektywie historycznej. Dokonano refleksji nad lokowaniem krzyża w przestrzeni kultury, przyjmując perspektywę Vaticanum II. Zaprezentowano teologiczne wnioski na temat historiozbawczego dobra, które wynika z ludzkiego cierpienia. Zaproponowano hagiologiczną lekturę krzyża Jezusa oraz wyjaśniono cel włączenia hagiologicznej interpretacji do metody teologicznej. Przedstawiono „hagiologiczną logikę krzyża” jako odpowiedź na pytanie „co «mówi» Krzyż Jezusa?”
Wnioski, do których doprowadziły analizy i refleksje teologiczne wskazują na wartość edukacyjną kontemplacji krzyża. Patrzenie na krzyż, połączone z wiedzą chrystologiczną i charytologiczną, wprowadza chrześcijanina do ewangelijnej szkoły „uczenia się cierpienia”. Umiejętność cierpienia „po chrześcijańsku” daje człowiekowi sposobność włączenia swojego życia w nurt dojrzewania w świętości, czego egzystencjalnym finałem jest Niebo.
Studia i refleksje
- Kryspian Przyjazny
Blessed Virgin Mary as Ark of Covenant – Błogosławiona Dziewica Maryja jako Arka PrzymierzaArtykuł odpowiada na pytania: Czy Maryi należy się tytuł „Arka Przymierza”? Jaka jest jej rola, jako Arki Przymierza, w dziejach zbawienia? Najpierw autor ukazuje Arkę Przymierza oraz jej rolę w Starym Testamencie. Następnie porównuje Ewangelię św. Łukasza, przedstawiającą sceny Zwiastowania i Nawiedzenia, ze starotestamentowymi tekstami odnoszącymi się do Arki Przymierza i zauważa wiele podobieństw między Arką Starego Przymierza a Dziewicą Maryją – Arką Nowego Przymierza. Dalej, analizując teksty św. Jana, ukazujące Maryję w Apokalipsie oraz na godach w Kanie Galilejskiej, autor podkreśla, że Bóg wybrał Maryję na prawdziwą Arkę Przymierza, aby przynosiła ludzkości Chrystusa Zbawiciela także i dzisiaj, gdy już sama cieszy się pełnią chwały w niebie. Na koniec autor formułuje wnioski i snuje refleksje dotyczące roli Dziewicy Maryi, jako Arki Przymierza, w dziejach zbawienia. - ks. Jacek Szymański
Grzech i pojednanie. Refleksje w świetle Katechizmu Kościoła KatolickiegoAutor przypomina nauczanie Katechizmu Kościoła katolickiego na temat grzechu, jak również jego odpuszczenia. Jest to ważne szczególnie dzisiaj, kiedy kwestionuje się grzech, a poczucie winy określa się mianem „patologii”. W klimacie niczym nieograniczonej wolności, także wolności od grzechu, autor wskazuje na istotne elementy samego grzechu oraz na bożą inicjatywę pojednania, która w sposób widzialny, przejawia się poprzez sakrament pokuty i pojednania. - ks. Hubert Siepert
Integralne i personalistyczne pojmowanie zbawienia w myśli teologicznej ks. Wacława HryniewiczaPytanie o to jak mówić o zbawieniu i głosić Ewangelię we współczesnym świecie jest ciągle żywe. Katolicka teologia nieustannie mierzy się z takimi pojęcia jak zadośćuczynienie, odkupienia, czy zbawienie. Ową tematyką podjął również, nieżyjący już katolicki teolog ks. prof. Wacław Hryniewicz. Ten artykuł jest próbą syntetycznego przedstawienia poglądów tego myśliciela. Zostanie w nim krótko nakreślona historyczna wizja różnych modeli soteriologicznych jakimi posługiwał się teologia katolicka na przestrzeni wieków, wraz z ich krytycznym opracowaniem dokonanym przez ks. Hryniewicza. Następnie zostanie przedstawiona wizja zbawienia nakreślona przez ks. prof. Hryniewicza wyrażająca Bożą miłość i ludzką nadzieję na życie wieczne. - ks. Wojciech Mueller
Rozpoznanie i zabezpieczenie doczesnych szczątków Sług Bożych w procedurze beatyfikacyjnej. Studium przypadku ekshumacji ks. Aleksandra WoźnegoCelem niniejszego opracowania jest ukazanie ekshumacji Sługi Bożego ks. Aleksandra Woźnego (1910–1983). Przeprowadzona rekognicja w znaczeniu kanonicznym, polegała na rozpoznaniu jego doczesnych szczątków, ich zabezpieczeniu oraz przeniesieniu do sarkofagu w kościele pw. św. Jana Kantego w Poznaniu, aby w przyszłości, w razie ewentualnej beatyfikacji lub kanonizacji mogły zostać uznane jako relikwie.
Określenie ekshumacji w ujęciu kościelnym koreluje z określeniem cywilnym. Obie definicje łączy to, co dotyczy samego wydobycia szczątków z grobu i zachowania związanych z tym przepisanych ostrożności. To, co odróżnia te dwie sprawy, to w ekshumacji kanonicznej Kościół troszczy się, by doczesne szczątki, jako przyszłe relikwie, jak najwcześniej, kiedy jest to możliwe, zostały sprawdzone i uznane za autentyczne.
Studium przypadku ekshumacji ks. Aleksandra Woźnego, oprócz tego, że wpisuje się w historię prowadzonych procesów beatyfikacyjnych przez archidiecezję poznańską, stawia merytoryczne pytania: Czy ekshumacja Sługi Bożego odzwierciedla sprawność prowadzonego procesu kanonizacyjnego? Na ile przyczynia się do proklamowania świętości ks. Woźnego? Czy rekognicja i przeniesienie doczesnych szczątków Sługi Bożego wzmocniło jego kult jako kandydata na ołtarze? - ks. Sławomir Kęszka
Duchowo-dziękczynny wymiar pielgrzymek „rocznicowych” do św. Józefa Kaliskiego w latach 1960–1970Według Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945 przed atakiem Niemiec hitlerowskich 1 września 1939 roku liczba księży pracujących w diecezjach leżących w granicach II Rzeczypospolitej wynosiła 10 017 osób. Jedni z nich ginęli w niejasnych i nie wyjaśnionych do dziś okolicznościach, inni rozstrzeliwani byli na terenie probostwa lub w publicznych egzekucjach. Wielu uwięzionych po pobycie w obozach przejściowych przewożonych było później do obozu w Sachsenhausen, Gusen i Auschwitz, by w końcu znaleźć się w KL Dachau. Obóz koncentracyjny w Dachau, począwszy od 1940 roku, stał się miejscem docelowym dla większości aresztowanych duchownych, tak z krajów podbitych przez III Rzeszę jak i z Niemiec i sprzymierzonych z nimi Włoch. Łącznie w tym miejscu kaźni przebywało 2794 duchownych, w tym 1773 księży, zakonników, diakonów i kleryków z Polski, spośród których tylko 818 doczekało chwili oswobodzenia w kwietniu 1945 roku. Nieżyjące już pokolenie księży, którzy przeszli przez obozy hitlerowskie, posiadało ukształtowaną w sobie cnotę męstwa, która uzdalniała ich do stawiania oporu złu i przezwyciężania napotykanych w „Golgocie obozowej” trudności i zagrożeń. W chwilach skrajnych, umocnieni Bożą łaską dążyli do męczeństwa i świętości. Po powrocie do Ojczyzny wielu z nich przez swoją postawę stawali się często w niepewnych czasach lat powojennych autorytetami moralnymi. Jak wielkim cieszyli się szacunkiem pokazuje stosunek do nich kaliszan podczas ich pielgrzymek do Świętego Józefa z obrazu Świętej Rodziny Kaliskiej. Dziękując św. Józefowi za cud ocalenia z obozu w Dachau pozostawili nam współczesnym „swój testament”.
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Przegląd bibliograficzny
- ks. Ireneusz Werbiński
Eryk Kowalczyk, Adogmatyczność i bezzałożeniowość w poznaniu. Z rozważań epistemologicznych Lwa Szestowa, Ełk 2020