styczeń/luty 2022
SPIS TREŚCI
- Wprowadzenie – Marek Marczewski
- Zbigniew Pańpuch
Filozoficzne teorie cielesnościPodstawowym faktem związanym z człowiekiem jest jego oczywista cielesność czy materialność, wyrażająca się w posiadaniu ciała. W filozofii od początku poszukiwano jednak innych zasad stanowiących człowieka, gdyż nie wszystkie obserwowane w nim zjawiska dawały się wyjaśnić faktem posiadania ciała. Z czasem sformułowano więc różne koncepcje duszy, zaś pod wpływem chrześcijaństwa po docenieniu jej znaczenia w przyszłym życiu i faktu jej nieśmiertelności zagadnienia związane z cielesnością człowieka odeszły na dalszy plan. Z czasem jednak problematyka cielesności powróciła w związku z teologicznymi koncepcjami wcielenia Syna Bożego i zmartwychwstania ciała. A współcześnie w związku z zagadnieniami bioetycznymi dotyczącymi początku ludzkiego życia, sztucznego zapłodnienia, wprowadzania aborcji czy eutanazji, zmiany płci, modyfikacji genetycznych, transhumanizmu, ruchów feministycznych czy ideologii gender. Wyjaśnienie problematyki ciała musi odbywać się w kontekście całościowych ujęć bytu ludzkiego, a więc po uwzględnieniu złożenia z duszy i ciała oraz na terenie danej antropologii filozoficznej. W artykule obok prezentacji innych koncepcji filozoficznych związanych z cielesnością skoncentrowano się na filozofii realistycznej w nurcie tomizmu egzystencjalnego i zaprezentowano propozycję wprowadzenia do antropologii filozoficznej kategorii organizmu. Chociaż jest ona charakterystyczna dla nauk biologicznych i medycznych, to jednak dokonano jej reinterpretacji jako kategorii filozoficznej. W tym ujęciu organizm jest specyficznie ludzkim układem przypadłości tworzących całość funkcjonalną organów i powiązań między nimi, zapodmiotowanych w całości substancjalnej złożonej z duszy i ciała. Takie ujęcie pozwala zreinterpretować tradycyjnie podejmowane w antropologii I teologii różne problemy pojawiające się w granicznych sytuacjach życia ludzkiego – początków życia, śmierci, transplantacji organów, a w teologii np. kwestii grzechu pierworodnego, zmartwychwstania, transsubstancjacji. Kategoria organizmu zinterpretowana filozoficznie może stanowić ontologiczną podstawę dla badań interdyscyplinarnych. - Marek Marczewski
Teologia ciałaWarto zwrócić uwagę na stwierdzenie polskiego filozofa, Pawła Skrzydlewskiego, który dokonując refleksji nad rzeczywistością ludzkiego ciała, skierował do nas bardzo oczywiste, a przecież odkrywcze przesłanie: „Choć personalistyczna wizja człowieka nie musi w swym zasadniczym ujęciu bazować na wierze religijnej i objawionych treściach, to jednak należy pamiętać, że wizja ta ukształtowała się poprzez chrześcijaństwo w łonie cywilizacji Zachodu” (Osoba w przestrzeni publicznej. Kraków 2016 s. 194). To właśnie ewangelizacyjna działalność Kościoła, bazując na prawdzie Objawienia, nie tylko wskazuje na szczególną godność człowieka jako podmiotu zaistniałego na mocy bezpośredniej ingerencji Boga w świat. Człowieka chciał ze względu na niego samego, zrodzonego na obraz i podobieństwo samego Stwórcy oraz żyjącego dla samego Boga. Przez Wcielenie swego Syna jeszcze bardziej Ojciec (Stwórca) związał się ze swym stworzeniem, czyniąc go świątynią Ducha Świętego i zmusza nas do poszukiwania wciąż na nowo odpowiedzi na pytanie: Kim jest człowiek? - Paweł Skrzydlewski
Jedność człowiekaZachowanie autentycznej jedności bytowej człowieka ma istotne znaczenie dla kształtowania się ludzkiej kultury a także form realizacji ludzkiej pobożności. Autor zwraca uwagę na to, iż człowiek może niszczyć i osłabiać swą jedność zwłaszcza w dziedzinie życia duchowego. Następuje to głównie przez zniewolenie człowieka za sprawą tzw. lex fomitis czyli pewnej formy niewłaściwej miłości siebie, rzeczy zewnętrznych oraz przyjemności obecnych w życiu seksualnym. Jedność bytowa życia wewnętrznego człowieka ma zdaniem Autora swe umocnienie w zdobywaniu przez człowieka cnót. Są one istotnym środkiem konsolidacji i porządkowania życia ludzkiego. Jedność ludzka nie polega na prostocie i nie złożoności, ale ostatecznie na takim uporządkowaniu życia osoby, dzięki któremu osoba może realnie osiągnąć cel swego życia tj. Pana Boga. - Renata Doniec
Przemiany modelu kobiety w PRL (na łamach czasopism kobiecych „Przyjaciółka” i „Kobieta i życie”)Celem artykułu jest rekonstrukcja modelu kobiety propagowanego na łamach najbardziej poczytnych czasopism kobiecych w PRL (czyli tygodnika „Przyjaciółka” i „Kobieta i Życie”) w poszczególnych fazach trwania systemu komunistycznego w Polsce. W analizie odnoszono się do wcześniejszych badań tych czasopism, prowadzonych w różnych okresach czasu, zarówno w PRL jak i po 1989 roku. Postanowiono dowiedzieć się: 1.Jaki wizerunek kobiety propagowały badane czasopisma w poszczególnych okresach PRL-u? 2.Jakie cechy, role i postawy kobiet w nich eksponowano? 3.Jak bardzo propagandowy model kobiety znajdował odzwierciedlenie w codziennej rzeczywistości? Badania prowadzono metodą analizy treści oraz metodą badania zawartości mediów wg Berelsona. W rekonstruowanych modelach kobiety, starano się zwrócić uwagę, na: 1) kontekst społeczno- polityczny, w którym one występowały, 2) model rodziny propagowany w danym okresie PRL, 3) funkcjonowanie kobiety w sferze rodzinnej, zawodowej i społecznej. W wyniku analizy wyodrębniono sześć propagandowych modeli kobiety występujących w różnych fazach socjalizmu realnego w Polsce, tj. heroiczną Matkę-Polkę (okres powojnia 1946-1948), Przodownicę pracy (lata 1949-1956), Gospodynię domową (1956- 1960), Matkę pracującą (1961- 1974), Kobietę sukcesu-feministkę (1975-1989) oraz heroiczną – zaradną Matkę Polkę (lata 80 ). - Robert T. Ptaszek
Kulturowe absurdy rewolucji postmarksistowskiejCelem artykułu jest wyjaśnienie, na czym polegają i do jakich konsekwencji prowadzą zachodzące współcześnie przemiany kultury/cywilizacji Zachodu. Do czasu, gdy głównym źródłem dominujących w tej kulturze idei było chrześcijaństwo podstawą jej funkcjonowania było uznanie, że każde ludzkie zachowanie może być określone w kategoriach dobra bądź zła. To przekonanie o istnieniu powszechnie obowiązujących reguł postępowania pozwalało na przyjęcie będącego podstawą moralnego wartościowania ludzkich działań modelu „norma – odstępstwa/wyjątki”. Dziś jednak model ten jest powszechnie podważany. Zamiast niego przyjmuje się paradygmat akceptacji różnych, równoprawnych opcji i punktów widzenia.
W dalszej części artykułu pokazuję, że do tak zasadniczej zmiany modeli opisu i oceny ludzkich zachowań przyczynił się w znacznym stopniu neomarksizm. Ideologia ta dominuje dziś nie tylko w Unii Europejskiej, ale także w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Jej upowszechnienie doprowadziło do powstania licznych absurdalnych postulatów zmian we wszystkich obszarach kultury. Ich konieczność uzasadnia się zazwyczaj odwołując się do zbyt szeroko rozumianej zasady politycznej poprawności. Tekst kończy prezentacja niektórych z tych absurdów. Ich stale rosnąca liczba pokazuje, że funkcjonowanie społeczeństwa zbudowanego na zasadach neomarksizmu potwierdza tezę Gilberta K. Chestertona: jeżeli religia stanie się przeżytkiem, to wkrótce stanie się nim także rozum. - Imelda Chłodna-Błach
Moralność: działanie specyficznie ludzkie ukierunkowane na dobroArtykuł ma na celu wykazanie, że moralność jest istotnie i w sposób niezbywalny wpisana w życie człowieka. We wstępie autorka wskazuje na różne typy zagrożeń, występujących we współczesnej kulturze, które sprawiają, że człowiek jest zdezorientowany w rozumieniu moralności, celu i sensu swoich działań. Utrudnia mu to podejmowanie właściwych decyzji i branie za nie w pełni odpowiedzialności. Zwraca uwagę, że antidotum na taki stan rzeczy może być dziedzictwo filozofów, będących filarami kultury zachodniej, tj. Platon, Arystoteles czy myśliciele chrześcijańscy. Jak zaznacza autorka, obcowanie z pozostawionym przez nich dziedzictwem myśli pozawala na poszerzenie horyzontów umysłowych, a w konsekwencji na większą wrażliwość moralną. Na tej podstawie podejmuje się wyjaśnienia specyfiki moralności jako dziedziny kultury, wskazania na wkład myślicieli starożytnych i chrześcijańskich w rozumienie tej dziedziny. Wreszcie ukazania specyfiki etyki klasycznej, jako nauki normatywnej o moralności, bazującej na personalizmie, charakteryzującej się uniwersalnością i neutralnością.
Studia i refleksje
- Ks. Jerzy Grodzki
Rodzina dobrodziejstwem w konfrontacji z wirtualnym światem w nauczaniu kardynała Stefana Wyszyńskiego i papieża Jana Pawła IIŚrodki społecznego przekazu jako integralna część życia rodzinnego towarzyszą stale rodzicom i ich dzieciom. Podporządkowały sobie rozkład ich zajęć w ciągu dnia, burząc niejednokrotnie ich strukturę. Oddziałują w ten sposób na psychikę odbiorców pod względem uczuciowym, intelektualnym, moralnym, a nawet religijnym, zwłaszcza młodych.
Internet i sieci społecznościowe mogą mieć dobroczynny wpływ na życie i zwyczaje rodzin oraz na wychowanie dzieci. Jednocześnie kryją zasadzki i niebezpieczeństwa, których nie należy lekceważyć, gdyż mogą stać się nosicielami – czasem zręcznie i systematycznie manewrowanymi – ideologii rozkładających i zniekształcających poglądy na życie, rodzinę, religię, moralność, nieszanujących prawdziwej godności i przeznaczenia człowieka. Nie należy zatem ignorować zagrożenia ze strony nowych form komunikacji dla dzieci i młodzieży, które czasem stają się bezwolne, wyrwane z realnego świata. Ten „autyzm technologiczny” łatwiej naraża je na manipulację tych, którzy chcą wejść w głębię ich życia z egoistycznymi interesami.
Dlatego rodzice, rodzina mogą pomóc dzieciom przetrwać w wirtualnym środowisku, angażując się w nie, szczególnie kiedy dzieci zaczynają logować się coraz częściej. - Ks. Tomasz Różacki
Obraz piekła w orędziu Świętej Faustyny KowalskiejWizja świętej siostry Faustyny dotycząca piekła przedstawia nam prawdę o egzystencji człowieka w tym stanie eschatycznym. Ma ona charakter misji, aby przestrzec ludzkość przed konsekwencjami grzesznego życia i przyczynić się do jej nawrócenia, gdyż każdy czyn dokonany przez człowieka w teraźniejszości niesie w sobie skutek rzutujący na przyszłość pośmiertną.
Mistyczka podczas swojej „podróży po piekle” opisuje siedem rodzajów mąk doświadczanych przez ludzi odbywających swój wieczny wyrok potępienia.
Sensualny wymiar kary w precyzyjny sposób, odwołujący się do ludzkich odczuć i doświadczeń ma pomóc wczuć się w dramat ludzi odrzucających Boga.
Piekło niestety istnieje, a niewiara w to, jest tylko przejawem pychy człowieka, który nie chce wziąć odpowiedzialności za swoje czyny i rości sobie prawo bycia szczęśliwym bez Boga: „To, com napisała, jest słabym cieniem rzeczy, które widziałam. Jedno zauważyłam: że tam jest najwięcej dusz, które nie dowierzały, że piekło jest”, proklamuje w swym orędziu Święta Siostra Faustyna.
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Przegląd bibliograficzny
- Skarbiec Katedry Gnieźnieńskiej, red. J. Bogacz, Poznań 2021 – ks. Łukasz Krucki
- Jan Śrutwa, Kościół w epoce Wędrówek Ludów, t. 1: Kościół w szczytowej fazie Wędrówek Ludów, Lublin 2021 – ks. Wojciech Frątczak