listopad – grudzień 2019
SPIS TREŚCI
- Wprowadzenie – Marek Marczewski
- Paweł Skrzydlewski
Założenia antropologii filozoficznej (dotyczące poznania życia ludzkiego)Artykuł omawia i prezentuje filozoficzne ujęcie życia ludzkiego, które zdaniem Autora zostało w dziejach kultury Zachodu najpełniej zaprezentowane w antropologii filozoficznej św. Tomasza z Akwinu. Antropologia ta wyrastając z realistycznej wizji świata wyjaśnia, że ludzkie życie jest procesem, wewnętrznym samo-ruchem w człowieku, który ma swe uzasadnienie podmiotowe w ludzkiej duszy, jej władzach i potencjalnościach. Przedmiotowym uzasadnieniem życia ludzkiego jest istniejąca ze swym bogactwem rzeczywistość. Życie ludzkie jest w myśl Akwinaty swoistym samo-ruchem, który prowadzi do ziszczenia się ludzkich potencjalności. Sens życia kryje się w uzyskiwaniu pełni bytowania, ta jest pełnią życia i jest przez człowieka osiągana za sprawą więzi z Bogiem.Autor artykułu podkreśla, że zasadnicze fałszywe wizje życia ludzkiego są efektem pseudofilozofii. Symbolem i przykładem tejże filozofii w starożytności jest myśl Hegezjasza, a współcześnie redukcjonistyczny naturalizm, zamykający życie ludzkie do przemian biologicznych. Filozofia fałszywa jest bardzo niebezpiecznym zaczynem dla tworzenia cywilizacji śmierci. Szczególnym zagrożeniem dla życia ludzkiego jest ateizm i bezbożnictwo, które mogą skutkować w życiu ludzkim tzw. śmiercią wieczną, będącą wiecznym umieraniem człowieka. Wieczne umieranie człowieka (piekło) jest przeciwieństwem życia wiecznego. Życie ludzkie ma zatem swój kres ostateczny, którym jest albo życie wieczne albo wieczna śmierć. - Marek Marczewski
Człowiek charytologiczny: „poczęty w sercu Boga”Człowiek charytologiczny to człowiek zrodzony z łaski Boga: Ojca, Syna i Ducha Świętego. Rzeczywistość łaski jest bogata do tego stopnia, że nie oddaje jej dokładnie ani sam termin »łaska« (gr. charis – łaska), ani nawet cała wiązka terminów. W pismach nowotestamentalnych, jak pisze Ksiądz Profesor Czesław S. Bartnik, „łaska to miłość (agape), życie (dzoe), życie wieczne, zbawienie, wspólnota z Jezusem i z całą Trójcą Świętą, egzystencja zbawcza, odpuszczenie grzechów, przywrócenie »sprawiedliwości pierwotnej« (…). Łaska to sam Bóg w Trójcy, to Jej mieszkanie w człowieku, posłanie na świat Syna Bożego i Ducha Świętego (…). Charytologiczne rozumienie Trójcy wyraża dobrze określenie Boga jako miłość: »Bóg jest Miłością« (1 J 4, 8. 16)” (Dogmatyka katolicka, [t. 2], Lublin 2003, s. 502). W jego przekonaniu łaska dzieli uniwersalny tryptyk historii zbawienia na (1) łaskę stworzenia, (2) odkupienia i (3) łaskę eschatologiczną. I ten podział wyznacza dokonaną w tym artykule refleksję. - ks. Andrzej Maryniarczyk SDB
Ewolucja czy kreacja?Rok 1859 zapisał się w historii nauki jako rok narodzin jednej z najbardziej nośnych w nauce teorii, a mianowicie teorii ewolucji. W tym bowiem roku została wydana praca Karola Darwina na temat „O pochodzeniu gatunków”. Od tego czasu teoria ta przemierzyła różne dziedziny nauki i kultury. Uzyska przeróżne interpretacje i generalizacje. Z kolei dla metafizycznej teorii kreacjonizmu przełomowym okaże się wiek XIII, w którym to św. Tomasz z Akwinu, w ramach filozoficznych wyjaśnień, wskazał przygodnościowy charakter całego świata i w związku z tym sformułował metafizyczną teorię creatio ex nihilo. Jednak teoria ta, choć okazała się rewolucyjna w owym czasie, gdyż zasadniczo zmieniła postrzeganie świata oraz jego początku, była czymś oczywistym dla społeczności ludzi wierzących, i być może dla tego dość szybko odeszła w zapomnienie. Dopiero narodziny teorii ewolucji przyczyniły się do powrotu do teorii kreacjonistycznych. W artykule wskazano na problem ideologizacji biologicznej teorii ewolucji, która stała się narzędziem ateizacji i deformacji rozumienia świata, roślin, zwierząt, osób i rzeczy. Przywołano głosy przyrodników, domagających się przywrócenia teorii ewolucji statusu hipotezy i dopuszczenia dyskusji na nią, czego dotąd odmawiano. W drugiej części przedstwiono podstawy metafizycznej teorii cratio ex nihilo, przypomniano jej właściwe rozumienie, oraz przywołano argumenty, które dowodzą jej racjonalności i zasadności. Zwrócono też uwagę – w podsumowaniu – na konsekwencje które w kreacjonizmu metafizycznego wynikają. - Alina Midro
Od początku życie ludzkiePoprzez naturalne zapłodnienie komórki jajowej przez plemnik dokonuje się wybór indywidualnego wariantu informacji genetycznej zawartej w genomie poczętego dziecka decydującego o jego człowieczeństwie i niepowtarzalności. Jego działanie od poczęcia wywołujące kaskadę zmian molekularnych jest równoznaczne z powołaniem do życia nowej istoty ludzkiej. Informacja genetyczna otrzymana od rodziców jest odtwarzana i odczytywana dynamicznie zgodnie z oprogramowaniem genomu w ciągu całego życia bez przerwy od poczęcia do jego końca w dialogu ze środowiskiem w sposób ciągły . Bardzo istotne zmiany epigenetyczne rozpoczynają się zaraz po wniknięciu plemnika do komórki jajowej , które mogą być zaburzone poprzez stosowanie metod sztucznego zapłodnienia. Osoby z niepełnosprawnością intelektualna ale z wysoką inteligencją emocjonalną tak jak w zespole Downa mają tez niezbywalne prawo do życia, mogą być kochane i potrafią kochać. Eugeniczne odrzucanie społeczne dzieci kreuje nabytą ich wtórną niepełnosprawność intelektualną na bazie blokowania dialogu genów ze środowiskiem. Przynależność do rodzaju ludzkiego daje każdemu człowiekowi prawo do życia, do godności i akceptacji niezależnie od wieku, płci, stanu zdrowia, niepełnosprawności czy stopnia rozwoju od poczęcia do naturalnej śmierci. - Jakub Pawlikowski
Ludzka płciowośćCzłowiek jest istotą płciową przez cały okres swojego życia. Z płciowością związana jest głębia relacji pomiędzy kobietą i mężczyzną oraz tajemnica przekazywania życia. Płciowość jest cechą konstytutywną bytu ludzkiego, jest wyraźnie teleologiczna (ukierunkowana na cel prokreacyjny), transgresywna (wykraczająca poza jednostkę) i komplementarna (kobieta i mężczyzna uzupełniają się). Nie jest jednak całym człowieczeństwem i nie należy redukować człowieka do wymiaru płciowego, a tym bardziej seksualnego. Płeć człowieka determinowana jest w momencie zapłodnienia, a stopniowa ekspresja genów prowadzi do rozwoju cech płciowych. Prawidłowa determinacja i różnicowanie płci prowadzą zazwyczaj do wykształcenia tożsamości płciowej i orientacji seksualnej odpowiadających płci genetycznej i gonadalnej, niekiedy jednak pojawiają się zaburzenia w tym obszarze, które wymagają interwencji terapeutycznej. Z perspektywy biologicznej homo sapiens sapiens jest gatunkiem rozdzielnopłciowym, czyli do przekazania życia wymaga współdziałania osobników męskich i żeńskich, a anatomia i fizjologia układu rozrodczego, podobnie jak struktura popędu płciowego, ukierunkowane są wyraźnie na cel prokreacyjny. Układ płciowy wyraźnie odróżnia się od innych okładów biologicznych w organizmie człowieka: ma odmienną budowę i funkcjonalność w organizmach żeńskich i męskich, ukierunkowany jest poza organizm, którego jest częścią, a jego potencjalność możliwa jest do realizacji tylko przy współudziale drugiego osobnika. Z komplementarności płci wyrasta bogata sfera ludzkich pragnień, emocji i uczuć związanych z płciowością, dla których ciało jest ważnym narzędziem ekspresji. Silnym elementem kształtowania relacji płciowych pomiędzy kobietą i mężczyzną jest również doświadczenie przyjemności, które związane jest ze sferą popędową, ale jednocześnie motywuje do zbliżenia i umacnia wzajemną miłość. Zachowania płciowe człowieka wynikają zatem zarówno z biologiczno-popędowej celowości ukierunkowanej na prokreację, jak i z doświadczenia przyjemności związanego ze spotkaniem i zjednoczeniem osób. W ontologicznej strukturze płciowości człowieka element przyjemnościowy jest podporządkowany elementowi prokreacyjnemu i z niego czerpie sens swojego istnienia, natomiast w kulturze związek ten ulega odwróceniu, a jeszcze częściej rozluźnieniu lub nawet zerwaniu. Złożona i dynamiczna sfera płciowości może stanowić dla człowieka źródło wszechstronnego rozwoju osobowego, ale może być także siłą destrukcyjną. Z tego powodu wymaga właściwych oddziaływań wychowawczych i środowiskowych ukierunkowanych na jej zintegrowanie z innymi wymiarami osoby ludzkiej. Istotą wychowania człowieka w sferze płciowości (wychowania seksualnego) jest wychowanie do miłości i odpowiedzialnego przeżywania płciowości w wymiarze biologicznym, psychologicznym i społecznym.
Studia i refleksje
- ks. Jakub Wiśniewski
Liturgiczny wymiar homilii Benedykta XVIArtykuł jest poświęcony liturgicznemu wymiarowi homilii Benedykta XVI. Papież przez 8 lat swego pontyfikatu (2005 r.-2013 r.) wygłosił 360 homilii, głosił przeważnie podczas uroczystości kościelnych. Chociaż nie był on teoretykiem homilii (poświęcił jej jedynie dwa punkty w swych dokumentach), to potwierdził on nauczanie Soboru Watykańskiego II, i określił homilię czynnością liturgiczną. Sam w swoich homiliach liturgię traktował, jako źródło przepowiadani, objaśniał znaki, symbole i obrzędy. Ponadto stawiał Chrystusa w centrum a także w zakończeniach nawoływał i zachęcał wiernych do dalszego, głębszego przeżywania liturgii. - ks. Jerzy Grodzki
Pozytywne i negatywne oddziaływania środków społecznego przekazu w przestrzeni życia rodzinnego w świetle encykliki Redemptoris missio oraz adhortacji Familiaris consortio, Amoris laetitia i Christus vivitŚrodowisko cyfrowe jest cechą współczesnego świata. Internet i sieci społecznościowe mogą mieć dobroczynny wpływ na życie i zwyczaje rodzin, na wychowanie dzieci. Jednocześnie mogą stać się nosicielami ideologii rozkładających i zniekształcających poglądy na życie, rodzinę, religię, moralność, nieszukających prawdziwej godności i przeznaczenia człowieka. Nie należy zatem ignorować zagrożenia ze strony nowych form komunikacji dla dzieci i młodzieży, które czasem stają się bezwolne, wyrwane z realnego świata, narażone na manipulacje tych, którzy chcą wejść w głębię ich życia z egoistycznymi interesami. Dlatego rodzicom powinno zależeć, by pomóc dzieciom przetrwać w wirtualnym środowisku, angażując się w nie, szczególnie kiedy dzieci zaczynają logować się coraz częściej. - Daniel Jakimiec
Placówki edukacji publicznej w identyfikacji dysfunkcji rodzinyPlacówkom edukacji publicznej wyznacza się w działaniach zmierzających do identyfikacji dysfunkcji rodzin rolę podmiotu rozpoznającego ich występowanie na podstawie obserwacji zachowań, postaw i wyglądu dziecka. Wszelkie niepokojące zmiany w tym zakresie powinny być przez placówki, o których mowa, traktowane jako wskaźniki dysfunkcjonalności ich rodzin. Ich zadaniem jest zidentyfikować potrzeby psychologiczne i pedagogiczne takiego ucznia, ująć je w karcie indywidualnych potrzeb oraz wdrożyć pomoc, do jakiej jest zobligowana przepisami placówka. W razie, gdy udzielenie skutecznej pomocy psychologicznej i pedagogicznej przekracza możliwości danej placówki edukacyjnej, zwrócić się ona powinna o wsparcie ze strony instytucji dysponującej większym w tym zakresie potencjałem.
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Przegląd bibliograficzny
- Zygmunt Zieliński, Kaganek oświaty, czy kopcący ogarek? Rzecz o reformach oświaty i nauki, Toruń 2019 – ks. Edward Walewander
- „Studia Włocławskie”, t. 21: 2019 – ks. Kazimierz Panuś
- Ignacy Dec, Siejba słowa, t. 49–50: Idźcie i głoście, cz. 1–2, Świdnica 2019 – ks. Zdzisław Pawlak
- Antoni Liedtke, Saga pelplińskiej Biblii Gutenberga. Wojenne losy biskupa chełmińskiego Stanisława W. Okoniewskiego, Włocławek – Pelplin 2018 – Jan Czarnek
- Michał Białkowski, Protokoły konferencji polskich ojców soborowych. Zbiór dokumentów 1962–1965, Lublin 2018 – ks. Józef Dębiński