styczeń – luty 2020
SPIS TREŚCI
- Wprowadzenie – Marek Marczewski
- Imelda Chłodna-Błach
Godność człowiekaAutorka w niniejszym artykule poddaje analizie zagadnienie ludzkiej godności. Jak wskazuje jest to jeden z kluczowych problemów poruszanych przez wiele nauk o człowieku, m.in. teologię, filozofię, prawo, pedagogikę, psychologię, socjologię. Na wstępie autorka wyjaśnia znaczenie słowa godność, wskazuje na czym polega podstawowe rozróżnienie na godność osobistą, osobowościową i osobową. Następnie krótko opisuje rozumienie tego pojęcia na przestrzeni dziejów – od czasów starożytnych do współczesności. W dalszej części artykułu ukazany zostaje filozoficzny oraz teologiczny sposób wyjaśniania tego zagadnienia. Na gruncie filozofii godność ujmowana jest jako właściwość bytowa osoby ludzkiej (wartość ontyczna, wyrażająca pierwotną doskonałość człowieka jako bytu samoistnego) lub jako wyróżniona cecha lub własność podmiotowa (cnota moralna, czyli sprawność do moralnego doskonalenia się, zgodnego z rozumną naturą; wartość przypisana osobowym predyspozycjom człowieka do wolnej, spontanicznej autokreacji). Wskazuje się tutaj na jej aspekt metafizyczny oraz etyczny. Natomiast na płaszczyźnie teologii uzasadnia się ludzką godność odwołując się do stworzenia człowieka na obraz i podobieństwo Boga oraz usynowienia Bożego człowieka przez łaskę Chrystusa. W perspektywie teologicznej godność przysługuje człowiekowi ze względu na jego szczególne, osobowe więzi z Bogiem. - Emilia Lichtenberg-Kokoszka
Prenatalny okres życia człowiekaRozwój człowieka w prenatalnym okresie życia interesował ludzi już w czasach starożytności. I choć do dziś prowadzi się wiele dyskusji na temat początku ludzkiego życia, należy stwierdzić, że rozwój poczętego dziecka oraz jego kompetencje wskazują na to, że od początku swojego istnienia jest to osoba aktywna i samosterowalna, która czuje, zapamiętuje, uczy się, posiada pewien poziom świadomości. Radzi sobie z trudnościami hamującymi jego rozwój, przystosowuje do zmiennych warunków życia nie tylko wewnątrz-, ale i zewnątrzmacicznego, nabywa pewnych nawyków i przyzwyczajeń, reaguje w indywidualny, charakterystyczny dla siebie sposób. - ks. Jarosław Lisica
Teologia dzieckaTeologia i dziecko to dwa wektory, które są na siebie skierowane tworząc komplementarną całość, domagając się bliższego spojrzenia. Zarówno w debacie publicznej, jak i przestrzeni naukowej, pojęcie to jest zagadnieniem pionierskim. Wobec takiego stanu rzeczy, artykuł stanowi przyczynek i zaproszenie do nowatorskich badań z tego zakresu. Całość składa się z trzech części. W pierwszej nakreślony został ogólny obraz dziecka w ujęciu biblijnym. W drugiej podjęto próbę zinterpretowania pojęcia „teologii dziecka”. Część trzecia ukazuje wychowanie religijne dorastającego człowieka jako źródło rozwoju dla jego osobistej teologii. Poczyniony dyskurs prowadzi do wniosku, że teologia dziecka, mimo, iż nie jest jeszcze tak rozpowszechniona, to wyrastają przed nią wyjątkowo interesujące horyzonty. - Zbigniew Pańpuch
Gender a płciowy wymiar człowiekaW artykule punktem wyjścia analiz autora jest pojawiające się w ostatnim dziesięcioleciu w Polsce pod wpływem nurtów myślowych obecnych na Zachodzie Europy wieloaspektowe zjawisko określane słowem „gender”. Zawiera ono w sobie komponent przede wszystkim ideologiczny, poparty badaniami głównie socjologicznymi nt. sposobów uzyskiwania tożsamości płciowej przez kobiety i mężczyzn w określonych warunkach społecznych i środowiskach kulturowych. Przez to stanowi także pewien nurt życia społecznego, złożony z osób posiadających różne przekonania na temat własnej płciowości, a także ogólnie na temat płciowości człowieka. Określone przekonania stają się powodem działań w skali społecznej i publicznej, a nawet instytucjonalnej. W ten sposób ideologia wzorem poprzedniej epoki socjalistyczno-komunistycznej znajduje wsparcie instytucjonalne i może być powodem opresji dla osób nie zgadzających się z jej postulatami i założeniami. Jako powiązana przyczynowo-historycznie z ruchami feministycznymi wskazuje na wspólne źródło ich genezy związane z faktem podziału osób ludzkich na kobiety i mężczyzn i problemem rozumienia statusu bytowego tego zróżnicowania. Rozumienie specyfiki ludzkiej płciowości wyznacza bowiem sposoby działania indywidualnego i społecznego poszczególnych osób, jako że są one istotami racjonalnymi, a więc potrzebującymi do swych sensownych i zbornych działań jakiegoś rozumienia siebie i otaczającej rzeczywistości. W ten sposób ruchy feministyczne i genderowe wskazują na konieczność wypracowania adekwatnego rozumienia ludzkiej płciowości. Realistyczna antropologia filozoficzna dzięki wysiłkom poprzednich pokoleń myślicieli na przestrzeni wieków wypracowała narzędzia do rozwiązywania problemów filozoficznych związanych z rozumieniem koniecznych aspektów bytowania człowieka. Na skutek błędu filozofów u początków myślenia o człowieku zakwalifikowano płciowość jako coś przypadłościowego, niezwiązanego z istotą człowieka (duszą), a zasadniczo tylko z ciałem i mającego sens głównie prokreacyjny (podobnie jak u zwierząt), powiązany dodatkowo z konsekwencjami społecznymi bytowania człowieka w zorganizowanych strukturach, jak rodzina, społeczeństwo, państwo. Jednak badania personalistów (szczególnie w XX wieku) pokazały, że płciowy sposób bytowania charakterystyczny dla osób ludzkich jako mężczyzn i kobiet musi być związanych z ich istotą i samym źródłem ich istnienia – duszą. Wyznacza to też specyficzny charakter ich miłości jako oblubieńczej (K.Wojtyła). W ten sposób można mówić o płciowym charakterze nie tylko ciała, ale i duszy ludzkiej. To każe spojrzeć w inny sposób na naturę rodziny ludzkiej, a także stanowi istotne novum w antropologii filozoficznej. Rodzi to wszakże nowe problemy, z których najważniejszy i najciekawszy stanowi sens tego zróżnicowania ale nie tylko w płaszczyźnie cielesnej (jakim jest prokreacja), ale na płaszczyźnie duchowej. Artykuł sugeruje, że jest nim bycie obrazem Boga Trój-Osobowego, jako że można mówić o analogii relacji zachodzących między Osobami Boskimi a osobami ludzkimi stanowiącymi rodzinę, opartą właśnie o płciowy charakter, zakorzeniony w duszy ludzkiej, rozumianej jako zasada istnienia i działania osób ludzkich – mężczyzn i kobiet. - ks. Marcin Rola
Młodzież licealna wobec życia ludzkiegoW stawianych młodemu pokoleniu Polaków pytaniach mających na celu zdiagnozowanie ich kondycji moralnej, nie może zabraknąć odniesienia do fundamentalnej wartości jaką jest życie ludzkie. Spektrum zagadnień wpisujących się w tę wartość jest bardzo szerokie i nieustannie pozostaje przedmiotem opracowań monograficznych, i nie tylko, przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych. W zaprezentowanym artykule, autor przywołał doktrynę Kościoła katolickiego odnoszącą się do ludzkiej seksualności, aborcji i eutanazji. Przedstawione następnie wyniki badań socjologicznych wskazały, jak młode pokolenie Polaków, będące wciąż w kręgu oddziaływania Kościoła katolickiego, odnosi się do przywołanej problematyki. Jaki jest stopień aprobaty bądź dezaprobaty dla moralności mającej religijne umocowanie, a tym samym na ile obserwowany jest scenariusz wierności młodej generacji Polaków doktrynie Kościoła w przywołanych kwestiach, a na ile obserwowany jest scenariusz odchodzenia od moralności katolickiej?
Studia i refleksje
- ks. Janusz Wilk
Wolność religijno-duchowa na podstawie Ostatnich rekolekcji św. Elżbiety od Trójcy ŚwiętejW artykule podjęto studium wolności religijno-duchowej w rozumieniu św. Elżbiety od Trójcy Świętej (1880-1906). Tekst źródłowy stanowią jej notatki z osobistych (ostatnich) rekolekcji, trwających od 15 do 31 sierpnia 1906 roku. Karmelitanka z Dijon nie pozostawiła jednak odrębnego działu tematycznego poświęconego temu zagadnieniu, ani też nie omówiła go szerzej, dlatego jako kryterium doboru tekstu przyjęto wolność „od” oraz wolność „dla”. Po przedstawieniu kontekstu powstania Ostatnich rekolekcji, omówiono zagadnienie „Wolności wobec (od) siebie”, które w Ostatnich rekolekcjach urzeczywistnia się przez właściwy dystans wobec własnego „ja”. Następnie ukazano kwestię „Wolności dla Boga”. W myśli Elżbiety od Trójcy Świętej można wyróżnić cztery jej praktyczne aspekty, niejednokrotnie wyrażane przez autorkę językiem metafory: 1. Zjednoczenie z wolą Bożą; 2. Chodzenie w Jezusie Chrystusie; 3. „Twierdza świętego skupienia” jako miejsce odkrywania Boga; 4. Bóg jako „jedyna lampa”. Kluczem w rozumieniu wewnętrznej wolności Elżbiety od Trójcy Świętej była jej miłość Boga. Kochając, odrzucała wszystko, co zdawało się jej ograniczać wolną przestrzeń w jej jestestwie dla Boga. Strzegła wolności swego serca i to dzięki tej wolności „od” (siebie) mogła być całkowicie „dla” (Boga). - Ks. Dariusz Kajzer
Prawo rodziców do wychowania swoich dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymiArtykuł podejmuje ciągle aktualną tematykę prawa rodziców do wychowania katolickiego swoich dzieci. Autor przedstawia prawa i obowiązki rodziców w tym zakresie na podstawie dokumentów Kościelnych a także obowiązującego prawa państwowego. Prawo do wychowania religijnego dzieci gwarantuje rodzicom Konstytucja. Jednak bardzo ważne jest także prawo Boże zawarte w sumieniu rodzica, który odpowiedzialny jest za katolickie wychowanie swojego dziecka. W artykule autor podkreśla także rolę wspólnoty w wychowaniu religijnym, Zagadnienia obejmują wspólnotę rodzinną a także wspólnotę Kościoła. Podkreśla rolę sakramentalnego małżeństwa w procesie wychowania katolickiego. Wreszcie na końcu artykułu autor zwraca uwagę na zagrożenia, które współcześnie utrudniają wychowanie religijne dzieci i często w ciągle przeobrażającym się świecie są przeszkodą do takiego wychowania i związanych z tym trudności w przekazywaniu określonych zasad moralnych. - Dawid Wiech
Powołanie młodzieży do aktywnego uczestnictwa w Kościele z perspektywy współczesnych wyzwań społecznychArtykuł przedstawia współczesne zadania młodzieży w Kościele z perspektywy współczesnych wyzwań społecznych. W pierwszej kolejności określone zostały obecnie występujące działania młodych pokoleń w kwestii obrony tożsamości człowieka. Młodzież ma prawo do budowania cywilizacji na fundamencie wartości chrześcijańskich. Obecnie w społeczeństwie europejskim zauważa się dążenia środowisk lewackich do zdominowania powyższych wartości i zastąpienia ich koncepcjami, które wykluczają holistyczny rozwój osobowy ludzi. Wobec powyższego należy zwrócić uwagę na zaangażowanie młodzieży, która idąc za nauczaniem Kościoła wskazuje na zagrożenia wiążące się z destrukcją tożsamości, błędne interpretowanie pojęcia demokracji, a także na działalność młodych pielęgnującą i przywracającą godność człowieka. Następnie zostało omówione zaangażowanie młodych pokoleń, w świadome i odpowiedzialne dokonywanie wyboru powołania, które wymaga dojrzałej analizy swojego życia. Ponad to zostały przedstawione współczesne potrzeby promowania wartości nadrzędnych tj. chrześcijańskich, które w obecnych czasach indywidualizmu i egocentryzmu oraz wypaczania prawd obiektywnych są konieczne do obrony chrześcijańskiej tożsamości młodych. - Eugeniusz Sakowicz
Anty-ekologiczne „uderzenia” w małżeństwo i rodzinęMałżeństwo i rodzina, mające w każdej religii walor sakralny, a w chrześcijaństwie będące sakramentem stanowi obiekt ataku systemów totalitarnych, zarówno tych jawnie agresywnych, kierujących się otwartą nienawiścią jako metodą działania, jak i tych zakamuflowanych, bądź udrapowanych w szaty stróżów demokracji. Dziś w świecie toczy się wielki spór o małżeństwo i rodzinę. Instytucje te, będące gwarantem porządku moralnego i harmonii społecznej, doświadczają rozlicznych „uderzeń”. Celem tych „ataków” jest zamiar ich profanacji, ostatecznie zaś realizacja utopijnego planu ich unicestwienia. Wyjątkowo brutalnym atakiem – „uderzeniem” w rodzinę jest aborcja oraz eutanazja. Są to działania „sponsorowane” przez światowe korporacje nienawiści do człowieka. I chociaż przegłosowywane bywają przez parlamenty jako największe osiągnięcia demokracji to w gruncie rzeczy stanowią jej zaprzeczenie. Wyrażają przemoc wobec natury, przyrody, wobec porządku Bożego wpisanego w świat. Są wobec powyższego anty-ekologiczne z założenia i realizacji. Śmierć abortowanych osób ludzkich oraz poddanych eutanazji starców i chorych umysłowo, bądź terminalnie jest wyrazem totalitaryzmu, który zawsze jednych nienawidzi, innych zaś apoteozuje. Jednym przydaje kategorię podludzi, innym – nadludzi. Jeden i drugi akt przemocy, będący w gruncie rzeczy bezprawną „karą śmierci” wymierzoną osobom niewinnym godzi ostatecznie w małżeństwo i rodzinę, jako instytucje – wg katolicyzmu – święte, ustanowione przez Boga. Dzisiejsze małżeństwo i rodzina, pragnąca „być sobą”, musi walczyć o zachowanie swojej tożsamości. Dokona tego stanowczy odpierając wszelkie „uderzeniom”. Wypełni przez to kulturotwórczą misję, najpierw „w sobie” – w kręgu małżeńsko-rodzinnym, następnie w społeczeństwie, w końcu – w narodzie. Rodzina zawsze była „komunią osób” i chce nią pozostać. W niej podejmowany jest największy i najcenniejszy trud człowieka – trud wychowywania dzieci w kontekście miłości małżeńskiej i rodzinnej, trud dojrzewania do wieczności, do zbawienia. Tylko Bogiem silna wspólnota małżeńska i rodzinna, którą chce zniszczyć polityka propagowania aborcji i eutanazji, może obronić się przed złowrogim anty-ekologicznym „uderzeniem”. - Ks. Jacek Marek Nogowski
Osoba bezdomna – wolna czy uzależniona?Problem bezdomności występuje wszędzie, niezależnie od miejsca zajmowanego przez daną społeczność na mapie świata, ustroju społeczno-ekonomicznego i politycznego państwa, od rządzącego nią systemu wartości, czy od poziomu rozwoju gospodarczego. Dotyka ludzi niezależnie od ich wieku, płci, wyznawanej religii oraz poziomu wykształcenia. Wśród socjologów trwa dyskusja czy istnienie „bezdomności z wyboru”, czy raczej nie należałoby w tym przypadku użyć terminu „bezdomność zawiniona” lub „niezawiniona (losowa)”, która jest konsekwencją splotu pewnych wydarzeń. Osoba bezdomna może czuć się wolna a mimo to i tak jest uzależniona od otaczającego go świata, który ma na niego oddziaływanie pośrednie lub bezpośrednie.
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Sprawozdania
- dk. Łukasz Kołodziejczak – Sprawozdanie z obchodów 450. rocznicy powstania Almae Matris Vladislaviensis, Włocławek, 7–13 X 2019 r.
Przegląd bibliograficzny
- 100-lecie Konferencji Episkopatu Polski. Księga jubileuszowa, red. A.G. Miziński, Kielce 2019 – ks. Janusz Gręźlikowski
- Jan Śrutwa, Bez Boga – ani do proga. Tryptyk doktora Klukowskiego, Lublin 2019 – ks. Edward Walewander
- Anna Jagusiak, Rola chrystofanii w dłuższym zakończeniu Ewangelii według św. Marka (Mk 16, 9–20), Warszawa 2018 – Daria Gargała
- Ryszard Koziołek, Dobrze się myśli literaturą, Wołowiec 2016 – Piotr Koprowski