Zeszyt 3 (661) – tom 172 – Starość I

maj – czerwiec 2019

SPIS TREŚCI

Słowo wstępne Kardynała Henryka Gulbinowicza
Wprowadzenie – Eugeniusz Sakowicz
KS. JAN KLINKOWSKI
Starość w kontekście społeczno-kulturowym starożytnego Bliskiego Wschodu
W każdym społeczeństwie pojawiają się ludzie starzy, ale ich pozycja społeczna nie jest identyczna. Cywilizacja europejska w dużej mierze czerpie z zasobów kultury Bliskiego Wschodu. Mieszkańcy Mezopotamii zauważyli, że warto wykorzystać dorobek intelektualny starszego pokolenia, by na ich mądrości budować przyszłość. Mieszkańcy Egiptu otwierając się na perspektywę wieczności, w której zachowanie ciała było równie ważne jak elementy duchowe, docenili znaczenie troski człowieka o zdrowie. A długie, szczęśliwe życie stało się ideałem dla Egipcjanina. Mając jednak na uwadze, że doczekanie w dobrej kondycji starości jest trudne starali się wychować tak następne pokolenie, by się troszczyło o ludzi starszych. W tradycji biblijnej wyeksponowano dwa oblicza starości. Z jednej strony jest to stan błogosławieństwa, jako wynik dobrego życia, z drugiej zaś stan grzechu, który staje się zgorszeniem dla młodego pokolenia. Autorzy biblijni zachęcają do pięknego przeżywania starości, kiedy umiejętne ustępowania miejsca młodszym staje się okazją do budowania tradycji, w której zdobyta wiedza przechodzi z pokolenia na pokolenie.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Ks. WALDEMAR CHROSTOWSKI
„Lecz i w starości, i w wieku sędziwym nie opuszczaj mnie, Boże”. Starość w świetle Biblii
Nowy Testament, inaczej niż Stary Testament, za wzór do naśladowania stawia nie starców, lecz dzieci (Mt 18,3–5; 19,13–15). Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa sprawiło radykalnie nową jakość wiary w życie wieczne i przewartościowanie doczesności, a więc także starzenia się i starości. Metafora „starego człowieka” wskazuje na jej względną wartość (Ef 4,22; Kol 3,9). Ideałem nie jest długie życie, lecz perspektywa wiecznego „bycia z Chrystusem” (Flp 1,23), a zatem wierność Jezusowi Chrystusowi, bo w Nim Bóg najpełniej objawił siebie i odniósł zwycięstwo nad śmiercią. Apostoł Paweł napisał: „Jeżeli bowiem przez śmierć, podobną do Jego śmierci, zostaliśmy z Nim złączeni w jedno, to tak samo będziemy [z Nim złączeni w jedno] przez podobne zmartwychwstanie” (Rz 6,6).
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Ks. JANUSZ KRĘCIDŁO MS
Od starego człowieka do pełni życia w Chrystusie
Artykuł ma na celu ukazanie różnicy w tożsamości człowieka przeżywającego swoje życie bez wiary w Chrystusa oraz tego, który nawróciwszy się przyjął nową tożsamość wynikającą z zakorzenienia w Nim i świadomie ją kształtuje. Mechanizm ten jest ukazany w czterech fragmentach listów należących do Corpus Paulinum na kanwie antytezy stary/nowy człowiek, tzn. człowiek zmysłowy (anthrōpos psychikos) i człowiek duchowy (anthrōpos pneumatikos) według tego jak Paweł ukazuje to w 1 Kor 2,14-15. Pierwszym tekstem, w którym Apostoł Narodów posługuje się metaforą stary/nowy człowiek jest Rz 6,1-14. Paweł uświadamia w nim adresatów, że poprzez chrzest i przyjęcie wiary w Chrystusa stali się uczestnikami Jego krzyżowej męki, śmierci i zmartwychwstania oraz został w nich uśmiercony stary grzeszny człowiek, by mogli narodzić się do nowego życia. W drugim z tych tekstów (Ef 4,22-24) rozwinięta jest prawda, że adresaci potrzebują odnowić się w myśleniu i przyoblec nowego człowieka, by żyć nowym życiem w Chrystusie. Trzeci z tych tekstów (Kol 3,1-17) ukazuje na kanwie metafory stary/nowy człowiek duchowy profil człowieka odrodzonego w Chrystusie w aspekcie negatywnych i pozytywnych postaw. Natomiast w Ga 5,13-26 idea odrodzenia w Chrystusie została rozwinięta w nieco szerszej metaforze „człowiek cielesny/człowiek duchowy”. Stary człowiek to ten, kto kieruje się cielesnymi popędami, natomiast ten, kto został odrodzony w Chrystusie myśli i działa pod wpływem Bożego Ducha wydając owoce świętości.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Eugeniusz SAKOWICZ
Starość w religiach niechrześcijańskich
W religiach niechrześcijańskich ludzie starzy spełniają ważną rolę. Stoją na straży tradycji. W nich „spotyka się” przeszłość z teraźniejszością i przyszłością. Są oni kustoszami – strażnikami wartości konstytuujących tożsamość danej religii. Respekt wobec starców oznacza poszanowanie życia, którego człowiek sam sobie nie daje, a które ostatecznie pochodzi od Istoty Najwyższej, bóstwa czy Boga (w niechrześcijańskich religiach monoteistycznych). Głos ludzi sędziwych jest szanowany przez liczne społeczności religijne. Ich doświadczenie życiowe pozwala spoglądać na fakty czy wydarzenia z dystansu. Jest to rozsądny ogląd rzeczywistości. W społecznościach pierwotnych starcy często sprawują władzę. Ich wiek jest znakiem dla współplemieńców, wskazującym na nieodległą bliskość z przodkami. Śmierć, która wpisana jest w perspektywę starości, stanowi „bramę przejścia” do świata Istoty Najwyższej oraz istot wyższych jej podporządkowanych.
W religiach Dalekiego Wschodu i Indii starzec jawi się jako mędrzec, który zdobył życiowe doświadczenie, by przekazywać je potomstwu. W buddyzmie długowieczność nie jest wszakże uważana za znak Bożego błogosławieństwa, bowiem idea Boga w tym systemie wiary nie ma znaczenia. Buddysta nie tęskni za osiągnięciem wieku starczego, lecz za nirwaną, w której wygaszone zostaną wszystkie pożądliwości oraz pragnienia. Starzec winien być wyzwolonym z niewiedzy. Starcy w tradycyjnej kulturze Chin stoją na czele zhierarchizowanego społeczeństwa. Ich wiek życia uznawany jest powszechnie za wielki zaszczyt. W tradycji chińskiej starość i szczęśliwość to pojęcia synonimiczne. Judaizm oraz islam żywią wielką cześć do sędziwych mędrców, nauczycieli życia, bohaterów wiary, patriarchów oraz proroków. Żydzi i Arabowie otaczają swoich starców wyjątkowym poważaniem. Oni stanowią fundament rodziny, będącej gwarantem trwania i rozwoju tradycji.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
SZCZEPAN T. PRAŚKIEWICZ OCD
Starzy wiekiem – młodzi duchem. Sylwetki wybranych dawnych i współczesnych świętych starców
Rozpoczynając od starców, jakich spotykamy w Biblii i śledząc historię Kościoła, artykuł przywołuje 58 świętych starców, ukazując za jednym z nich, tj. za św. Hieronimem, że starość nie jest pozbawiona szczególnej wartości, gdyż „łagodząc namiętności pomnaża mądrość i służy dojrzałymi radami”. Ukazując pogodną i twórczą starość sędziwych świętych, zawsze młodych duchem i pełnych ewangelicznego entuzjazmu, artykuł (biorąc za wyznacznik starości ukończenie 80. Roku życia), podkreśla, iż bezpodstawnym jest często słyszane stwierdzenie, że „nie udała się Panu Bogu starość”, dlatego trzeba starcom zaproponować, a nawet obsesyjnie narzucić „piękną śmierć”, tj. eutanazję! Wyrażając wobec takich stwierdzeń swoje oburzenie, artykuł parafrazuje słowa psalmisty i przypomina, że prawi ludzie „nawet i w starości wydają owoc i są zawsze pełni życiodajnych soków” (por. Ps 92,15-16).
W zakończeniu autor artykułu z imion sędziwych świętych tworzy specyficzną litanię, poddając ją pod osąd Kościoła i sugerując posługiwanie się nią w modlitwie przez osoby w podeszłym wieku.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
ALINA RYNIO
Przesłanie świętego Jana Pawła II kierowane do osób „w podeszłym wieku”
Celem publikacji było przybliżenie nauczania św. Jana Pawła II dotyczącego starości. Oprócz kilku przemówień i okolicznościowych homilii przywołana została treść dwóch listów papieskich (1999 r. i 2002), których adresatami byli ludzie „w podeszłym wieku”. Starość ukazana została jako egzystencjalny etap życia człowieka i przybliżono doświadczenia związane z jej przeżywaniem.
Artykuł nie roszcząc sobie pretensji do wyczerpującej analizy, ukazuje nauczanie papieskie o starości w kontekście życia człowieka, rozumienia starości oraz problemów ludzi w podeszłym wieku, zarówno w wymiarze indywidualnym jak i społecznym. W części finalnej przedstawiono starość jako droge odkrywania misji, walki i rozwoju człowieka „w podeszłym wieku”. Droga ta prowadzi od daru do zawierzenia siebie w ręce Boga w każdej okoliczności życia nie wyłączając śmierci. Publikacja odkrywa starość w jej egzystencjalnej i teologicznej specyfice jako czas bycia dla innych i pośród nich, jak również jako drogę do dojrzałości prowadzącą niekiedy przez bardzo trudne doświadczenia choroby, cierpienia i samotności.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
MAREK CZACHOROWSKI
Spisek przeciw starości?
Artykuł przedstawia współczesną manipulacją starością z pomocą psychofarmakologii. Fakty wskazują, że jest ona nadużywana przez medycynę między innymi odnośnie do osób starszych, którym dzisiaj nadmiernie – bez odpowiedzialnej diagnozy psychiatrycznej – aplikuje się środki psychotropowe, a zwłaszcza tzw. antydepresanty. Tą drogą zagraża się temu specyficzne dobro starości, jako etapu dojrzałości istoty rozumnej wolnej, czyli etapu rozliczenia się z własnym życiem. Farmakologiczna eliminacja uczucia smutku z własnych moralnych win niszczy bowiem emocjonalny komponent przeżycia moralnej winy. Dla ujęcia istoty starości posłużono się jej filozoficzną analizą przeprowadzoną przez Arystotelesa.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie

Studia i refleksje

ks. Jerzy Grodzki
Mentalność konsumpcyjna zagrożeniem dla współczesnej rodziny w świetle encykliki Evangelium vitae oraz adhortacji Familiaris consortio i Amoris laetitia
Małżeństwo i rodzina to w obecnym momencie historycznym jedno z najcenniejszych dóbr ludzkości. Istnieją jednak liczne siły, które chciałyby to dobro zniszczyć lub przynajmniej zniekształcić, destabilizować. Obok wzrastającej liczby rozwodów i tworzenia wolnych związków, nastawienia przeciwnego poczęciu nowego życia, niezwykle jaskrawym przejawem – przyczyną rozkładu rodziny i życia małżeńskiego jest mentalność konsumpcyjna i jej propaganda.
Konsumpcjonistyczna wizja małżeństwa i rodziny prowadzi do: osłabienia i zaniku wrażliwości na Boga i człowieka, w konsekwencji nieuchronnie do materializmu praktycznego, a to do rozpowszechniania się indywidualizmu, utylitaryzmu i hedonizmu oraz do – walki między „kulturą życia” a „kulturą śmierci”.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Romana Siwek
System totalny a wolność człowieka w naukach Jana Pawła II
Ideą przewodnią niniejszego artykułu jest zaprezentowanie nauk Jana Pawła II w odniesieniu do systemu totalnego, który ma swoje źródło w narodzinach ustroju totalitarnego na początku XX wieku. Na wstępie został omówiony system totalitarny na świecie i w Polsce. Święty Jan Paweł II, który doświadczył w swoim życiu obu totalitaryzmów, po wyborze na Stolicę Piotrową podjął się trudnej walki z tym systemem. Podkreślał on, że miarą ludzkiej godności i wielkości jest wolność. Swoje nauki głównie kierował do ludzi młodych, upatrując w nich nadziei na przyszłość. W swoich słowach zawsze podkreślał, że wartością największą i niezbywalną jest miłość, szacunek i prawda o sobie samym i Bogu. Nauki Jana Pawła II są ciągle aktualne, a jego kontynuatorem są kolejni Papieże, którzy na Światowych Dniach Młodzieży odwołują się do jego słów.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Dariusz Pabiś CssR
Konferencja w Puebla jako odpowiedź Kościoła w Ameryce Łacińskiej na wezwanie do ewangelizacji kultury
W tym roku mija 40 lat od zakończenia III Ogólnej Konferencji Rady Biskupów Ameryki Łacińskiej (CELAM) w Puebla. Była ona drugim – po Medellín – istotnym wydarzeniem eklezjalnym, którego rolą było przełożenie Soboru Watykańskiego II na latynoamerykańską rzeczywistość. Tym razem biskupi zgromadzeni w Puebla, w odpowiedzi na zachętę skierowaną do nich przez Jana Pawła II, posłużyli się adhortacją „Evangelii nuntiandi” jako kluczem interpretacyjnym. Dokument Pawła VI pomógł zobaczyć jej uczestnikom jak istotną rolę dla przyszłość Kościoła w Ameryce Łacińskiej ma ewangelizacja, szczególnie zaś w kontekście jej oddziaływanie na szeroko rozumianą kulturę. Pasterze w Puebla wskazali kilka preferencyjnych obszarów, gdzie ewangelizacja kultury ma wręcz witalne znaczenie. Jak pokazuje doświadczenie ostatnich lat, wizje i propozycje z Puebla są wciąż aktualne.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Grzegorz Kielnar
Posługa kapelanów wojskowych podczas misji pokojowych i stabilizacyjnych w Polskich Kontyngentach Wojskowych
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie roli kapelanów w trakcie trwania misji, w których udział bierze wojsko polskie. Kapelani, jedna z grup kadry wojskowej, stanowią bowiem jeden z filarów naszej armii, a ich udział w misjach wojskowych jest nie do przecenienia. Ich pomoc ma wymiar nie tylko religijny – są oni ogromnym wsparciem dla żołnierzy, są dla nich towarzyszami broni, powiernikami i przyjaciółmi. Opieka Kościoła nad armią ma w Polsce blisko tysiącletnią tradycję. Artykuł ten porusza więc wszystkie te aspekty by jak najlepiej pokazać zasługi kapelanów wojskowych podczas misji zagranicznych.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie

Sprawy kościelne i duszpasterskie

Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)

Przegląd bibliograficzny

Pisma bł. biskupa Michała Kozala. Nauki formacyjne i przemówienia do alumnów. Przygotowali do druku I. Tomczak, K. Rulka, G. Sztandera, Włocławek 2018 – ks. Dariusz Kowalczyk SJ
Tomasz Jakubiak, Problem ważności przyjęcia sakramentu święceń w prawie Kościoła katolickiego, Płock 2018 – ks. Janusz Gręźlikowski
Andrzej Maryniarczyk, Dlaczego stworzenie „ex nihilo”. Teoria metafizycznego kreacjonizmu, Lublin 2018 – ks. Zdzisław Pawlak
Stanisław Jankowski, Dariusz Sztuk, Historia zbawienia, Warszawa 2018 – ks. Jacek Bartczak
Piotr Guzdek, Rozpoznaj swoje dziecko we mnie… Rzecz o poronieniu samoistnym dziecka i jego pogrzebie, Kraków 2017 – Eugeniusz Sakowicz
Witold Kujawski, Parafie diecezji włocławskiej. Okres kujawsko-kaliski 1818–1925, Włocławek 2018
– Eugeniusz Sakowicz
Justyna Krzywkowska, Ryszard Sztychmiler, Adwokat w sprawach o nieważność małżeństwa. Rozwiązania ustawodawcze i ich stosowanie w sądach kościelnych (1983–2018), Olsztyn 2018 – ks. Janusz Gręźlikowski