styczeń – luty 2019
SPIS TREŚCI
-
Wprowadzenie – Marek Marczewski
- Dk. Waldemar Rozynkowski
Historia diakonatu stałego w Kościele w PolsceDiakonat jest powołaniem, które spotykamy w Kościele od początku jego istnienia. Największy jego rozwój przypadał na okres od końca II do końca V wieku. Upadek znaczenia diakonatu, jako powołania, śledzimy od VI wieku. Przywrócenie diakonatu, jako samodzielnego i stałego stopnia hierarchicznego w Kościele związane było z decyzjami podjętymi podczas Soboru Watykańskiego II. W 1968 roku w Kolonii pierwszych pięciu żonatych mężczyzn otrzymało świecenia diakonatu stałego. Liczba diakonów stałych w Kościele katolickim przekracza obecnie 46 tys. Pierwsze święcenia diakonatu stałego w Kościele w Polsce miały miejsce w 2008 roku. W artykule skupiono się na następujących kwestiach: na genezie diakonatu stałego w Polsce, pierwszych święceniach, ośrodkach przygotowujących diakonów stałych oraz na pierwszych doświadczeniach związanych z obecnością i posługą diakonów stałych w Kościele w Polsce. - Bp Andrzej Czaja
Diakonat stały – ujęcie dogmatyczneWprowadzenie na nowo w strukturę Kościoła diakonatu jako właściwego trwałego stopnia hierarchicznego (por. KK 29) sprawiło, że mamy do czynienia z powrotem do zapoznanej praktyki Kościoła, w pewnym sensie czymś nowym, bo po prawie tysiącleciu kandydat do święceń diakonatu pragnie pozostać tylko diakonem i pełnić swą posługę tylko jako diakon. Wprowadzenie diakonatu stałego uzasadnia refleksję teologiczną nad diakonatem w kontekście odnowy tego urzędu/posługi. W artykule podjęto refleksję nad wprowadzonymi przez św. Jana Pawła II i Papieża Benedykta XVI odnośnie do rozumienia diakonatu nie jako stopnia kapłaństwa sakramentu święceń, ale jako stopnia służby. Ponieważ Kościół może regulować zakres władzy sakramentalnej i jurydycznej poszczególnych stopni święceń odpowiednio do potrzeb epoki i świata, można i należy podejmować refleksję nad teologiczną rzeczywistością diakonatu (quaestio disputata), dlatego podjęto refleksję nad dokonanymi zmianami przywołując stanowisko Międzynarodowej Komisji Teologicznej przedstawionej w dokumencie Diakonat: ewolucja i perspektywy (2003) oraz flamandzkiego teologa Edwarda H. Schillebeeckxa OP (1914-2009) na temat sakramentu święceń. - Marek Marczewski
Refleksja eklezjologiczno-pastoralna nad diakonatem stałymDiakon w kontekście dwóch najważniejszych najważniejszych (żywotnych) nurtów współczesnej eklezjologii i chrystologii, z których pierwszy oparty jest na obrazie wspólnoty (nurt eklezjologiczny), a drugi na obrazie Chrystusa Sługi (nurt chrystologiczny), które wzajemnie się dopełniają, jest tym który:
● pobudza (animuje), wspiera wierzących Kościoła w odkrywaniu służebnej (diakonijnej) roli we wspólnocie Kościoła,
● przypomina, wzywa i przysposabia z woli Chrystusa Kościół do służby („Nie tak będzie między wami …” Mk 10 43-45),
● sam, dla Kościoła, wspólnoty wierzących, jest »sakramentem Chrystusa Sługi«: „[powołanie do diakonatu] polega na byciu sakramentem Chrystusa-Sługi Ojca”. - ks. Leszek Adamowicz
Diakonat stały – ujęcie kanoniczno-prawnePosługa diakona stałego w Kościele łacińskim ma swoje nowożytne korzenie w doktrynie Soboru Watykańskiego II, na podstawie której papieże: św. Paweł oraz św. Jan Paweł II sformułowali przepisy prawa kanonicznego dotyczące tego stopnia święceń. Obecne przepisy określające zasady formacji kandydatów, ich status prawny w Kościele, w tym katalog praw i obowiązków znajduje się w Kodeksie prawa kanonicznego, dokumentach wydanych przez kongregacje Kurii Rzymskiej odpowiedzialne za edukację i duchowieństwo, a w Polsce, po decyzji Konferencji Episkopatu Polski z 2001 r. w zatwierdzony przez Stolice Apostolską w 2004 r. „Wytycznych dotyczących formacji diakonów stałych w Polsce”. Na opracowanie składają się: omówienie dokumentów Kościoła powszechnego i Kościoła w Polsce dotyczące wprowadzenia diakonatu stałego oraz analiza przepisów dotyczących kandydatów do święceń i już wyświęconych diakonów. - Marek Marczewski
Sitz im Leben diakonatu i caritas Kościoła (Dz 6, 1–6)Refleksje nad charytatywną posługą Kościoła ujęto w czterech punktach. Najpierw przedstawiono zagadnienie podstawowych funkcji Kościoła, następnie ukazano posługę charytatywną jako przynależącą do fundamentalnej struktury Kościoła oraz jej szczególne formy. Na koniec zwrócono uwagę na ubogich jako uprzywilejowanych adresatów charytatywnej misji Kościoła. Istotnym zagadnieniem jest zwrócenie uwagi na lekturę Dz 6, 1-6, z której wynika, że posługa charytatywna należy do fundamentalnej struktury Kościoła, jego pierwotnej funkcji. Łukaszowe summarium opisujące rzeczywistość pierwotnego Kościoła (Dz 2, 44-45), ukazuje go jako wspólnotę, która polega na tym, że wierzący mają wszystko wspólne, że nie istnieje między nimi zróżnicowanie na bogatych i ubogich (Dz 4, 32-37). Ta radykalna forma wspólnoty materialnej nie mogła być wprawdzie utrzymana, gdy Kościół zaczął się rozrastać, pozostała jednak istotna idea: we wspólnocie wierzących nie może być takiej formy ubóstwa, by komuś odmówiono dóbr koniecznych do godnego życia. To przekonanie papież Benedykt XVI określił mianem podstawowej zasady eklezjalnej, a więc elementem konstytucyjnym Kościoła i konstytuującym Kościół. Wraz z utworzeniem kolegium Siedmiu, posługa miłości bliźniego, spełniana zbiorowo w sposób zorganizowany, została już wprowadzona do fundamentalnej struktury Kościoła Urząd i posługa diakona, a także diakona stałego staje się poniekąd gwarantem organizacji posługi charytatywnej, aby w sposób uporządkowany mogła służyć wspólnocie Kościoła w wymiarze Kościoła lokalnego, partykularnego i powszechnego, a także, by dzięki zaangażowaniu diakona Kościół stawał się inspiratorem, przypomnieniem, przewodnikiem i znakiem Kościoła służebnego i ubogiego dla osób tworzących wspólnoty parafialne, stając się formatorem serca każdego z parafian.
Studia i refleksje
- Magdalena Rzym
„Czy Bóg odrzucił swój lud?” (Rz 11, 1) – pytanie o trwałość wybrania IzraelaArtykuł podejmuje temat wyboru Izraela na naród będący szczególną własnością Boga. Postawione zostaje pytanie o aktualność przymierza synajskiego i jego relacje z Nowym Przymierzem we krwi Chrystusa. Ostatni wątek rozpatruje historię niewierności Izraela, tak często piętnowaną przez proroków Starego Testamentu, aż po jej ostateczny wyraz: odrzucenie Jezusa Chrystusa. Czy konsekwencją takiej winy może być odrzucenie przez Boga? Aby odpowiedzieć na to pytanie, artykuł sięga do Listu św. Pawła do Rzymian. - ks. Jacek Bartczak
Jesus als Exorzist in der Synagoge (Mk 1, 21–28) Jezus jako egzorcysta w synagodzeEwangelista Marek już na początku swojego dzieła wskazuje, jaki przyświeca mu cel napisania Dobrej Nowiny. W centrum stoi osoba Jezusa Chrystusa oraz przychodzące z Nim Królestwo Boże, które zapoczątkowuje nową erę zbawczą. Królestwo Boże ujawnia się w nauce i działalności Jezusa i przynosi zbawienie tym wszystkim, którzy odpowiedzieli na wezwanie do nawrócenia i wiary. Jednym z przejawów tego Królestwa w Ewangelii Marka jest perykopa o wyrzuceniu ducha nieczystego w synagodze w szabat. W tym szczególnym miejscu objawia się prawdziwa moc Boga, która wyzwala człowieka z więzów ducha nieczystego oraz ukazuje prawdziwe Jego oblicze. Nie jest to Bóg zniewalający i odległy ludzkiej biedzie, ale przekuwający teoretyczną stronę nauki w konkretny czyn, a z tym przynoszący wolność i zbawienie. - Katarzyna Niezabitowska
Pasyjny wizerunek Matki Bożej w staropolskich Godzinkach o Siedmiu Boleściach N. Maryi PannyNiniejszy artykuł przedstawia najpierw tło historyczne pasyjnej pobożności maryjnej oraz genezę i historię godzinek o Najświętszej Maryi Panie. Druga jego część ukazuje strukturę i treść dziewiętnastowiecznych Godzinek o Siedmiu Boleściach Najświętszej Maryi Panny ks. Apolinarego Knothe. Ostatnia, zasadnicza część artykułu jest poświęcona analizie mariologicznych motywów biblijnych i teologii pasyjnej omawianych Godzinek. - ks. Grzegorz Lipiński
Ustanowienie i wykonywanie urzędu dziekanaKandydat na stanowisko dziekana musi posiadać określone kwalifikacje, odznaczać się pobożnością, przykładem życia kapłańskiego, powinien być wzorem dla innych kapłanów. Takiemu kandydatowi powierza się urząd, aby pełnił go dla dobra wiernych i budowania Kościoła. Dziekan podczas sprawowania urzędu ma pomocników. Na konferencjach dziekanów dziekan spotyka się z biskupem, jak również z duchowieństwem diecezjalnym. Podejmowane są tam różne kwestie związane z duszpasterstwem i Kościołem. Te doświadczenia dziekan zbiera i przenosi do dekanatu duchowieństwu dekanalnemu na konferencjach dekanalnych. Urząd dziekana niesie z sobą określone obowiązki i uprawnienia związane z wykonywaniem powierzonych mu zadań. Pełni on funkcję łącznika między duchowieństwem dekanalnym a biskupem diecezjalnym. To od dziekana w dużym stopniu zależy współpraca księży w dekanacie, budowanie wspólnoty braterskiej pełnej zrozumienia, otwartości, chęci pomocy w ramach wspólnie pojętego dobra, jakim jest pragnienie zbawienia dla każdego wiernego. Artykuł przedstawia również sytuacje, w których może nastąpić utrata urzędu dziekana. - ks. Łukasz Płóciennik
Rola pieśni patriotycznych w walkach o niepodległośćArtykuł przedstawia znaczenie i rolę jaką odegrała pieśń patriotyczna w dziejach walki o niepodległość Polski. W różnych sytuacjach i wydarzeniach na przełomie wieków Polacy szukali wyrażenia swych uczuć i przywiązania do swej przynależności narodowej. Szczególnie w trudnych i bolesnych momentach dziejowych szukali w pieśni pokrzepienia, otuchy a także motywacji do przetrwania zniewolenia. Poprzez śpiew wyrażali zarówno tęsknoty serca jak i radości z osiągniętych wielkim wysiłkiem wolności i swobód. Patriotyzm zawarty w żołnierskich czy religijnych pieśniach uczy historii polskości, jej obrony oraz umiłowania najwyższych wartości moralnych i narodowych. Kształtuje wrażliwość nowych pokoleń Polaków na to co ojczyste i bezcenne, a co stanowi nieustanne zadanie dla każdego z nas. - Świadectwa diakonów stałych
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Przegląd bibliograficzny
- Edward Walewander, Kazania i przemówienia, t. 4, Lublin 2018 – ks. Stanisław Kowalczyk
- Chrzest i małżeństwo – harmonizacja ustawodawstwa, red. H. Stawniak, R. Kamiński, Warszawa 2018 – ks. Janusz Gręźlikowski
- Mieczysław Ryba, Katolicki Uniwersytet Lubelski. Korzenie, początki, źródła tożsamości, Warszawa –Radzymin 2018 – ks. Edward Walewander
- Tomasz Jurek, Biskupstwo poznańskie w wiekach średnich, Poznań 2018 – ks. Łukasz Krucki