listopad-grudzień 2018
SPIS TREŚCI
- Eugeniusz Sakowicz
Dialog wierzących w Boga z niewierzącymi. Zadanie na nowy wiek Kościoła katolickiego w Polsce.Kościół katolicki w Polsce staje w obliczu różnych, trudnych wyzwań. Jednym z nich jest dialog z ludźmi, którzy deklarują niewiarę w Boga. Współczesny ateizm jest w społeczeństwie polskim w dużej mierze konsekwencją walki z religią, prowadzonej przez dziesięciolecia przez instytucje państwowe PRL. Nie bez znaczenia są też obecne procesy sekularyzacyjne. Zjawisko niewiary stanowi wyzwanie, wyznaczające nowe formy aktywności duszpasterskiej. Kościół podejmuje określone działania inspirując się wypowiedziami m.in. dokumentu Rady do Spraw Dialogu Religijnego Konferencji Episkopatu Polski z 2003 r. pt. Dialog – zadanie na nowy wiek. Fragment tego tekstu mówi wprost o „Dialogu z niewierzącymi”. „Drogowskazem” dla duszpasterzy i świeckich wierzących są dokumenty papieskie o ateizmie i niewierzących. Nauczanie Magisterium Kościoła wygenerowało szereg praktycznych duszpasterskich wskazówek. Ważny jest rzeczowy, obiektywy opis zjawiska ateizmu i niewiary. Istnieje konieczność podjęcia i prowadzenia dialogu z niewierzącymi zarówno na poziome doktrynalnym (wsłuchując się jednocześnie w ich opinie), a także na poziomie praktycznym (podejmując rozmaite inicjatywy na rzecz dobra wspólnego). Celem tego dialogu jest wzajemne poznanie się, zaznajomienie z zasadami wiary z jednej strony, oaz z założeniami i tezami światopoglądu „bez Boga” z drugiej. Tylko wiarygodni świadkowie wiary w Boga – wierzący z osobistego wyboru i przekonania, mogą doprowadzić niewierzących do prawdy: o Nim, o Jezusie Chrystusie i o człowieku. Dialog z niewierzącymi jest trudny (z uwagi na silne ich uprzedzenia pozaracjonalne, np. emocjonalne; urazy psychiczne; resentymenty; „głośną” antyreligijną propagandę medialną). Nie można jednak rezygnować z prób podejmowania rozmowy, nawiązania komunikacji. Imperatyw dialogu pochodzi od Jezusa Chrystusa, który jako Syn Boży przyjąwszy naturę człowieka wszedł przez ten fakt w stan dialogu z każdą istotą ludzką, zarówno wierzącą, jak i niewierzącą. - Dariusz Lipiec
Formacja stała prezbiterów w świetle Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis „Dar powołania do kapłaństwa” z 8 grudnia 2016 r.Artykuł przedstawia koncepcję formacji stałej prezbiterów w świetle Ratio fundamentalis intitutionis sacerdotalis „Dar powołania do kapłaństwa” z 8 grudnia 2016 roku. W pierwszej części została ukazana relacja formacji początkowej i formacji stałej. Następnie autor skoncentrował się na celu formacji stałej, a w ostatniej części ukazał jej miejsca i formy. Zakończenie przedstawia podsumowanie przeprowadzonego wywodu i ocenę koncepcji stałej omówionej w artykule. - Jerzy Grodzki
O rozwodach w małżeństwie i rodzinie w świetle adhortacji Familiaris consortio i Amoris laetitia.Wzrastająca liczba rozwodów to jedno z zagrożeń współczesnej rodziny w Polsce i na świecie dotykające nierozerwalności małżeńskiej. Artykuł ukazuje tylko niektóre przyczyny rozpadu małżeństw i rodzin spośród niezliczonej różnorodności przypadków ukazanych w czasie trwania synodów w Rzymie (1980 r., 2015 r.) oraz w adhortacjach Familiaris consortio Jana Pawła II i Amoris laetitia papieża Franciszka zajmujących się problematyką rodzinną. Spośród przyczyn rozwodów najistotniejszą wydaje się być, że zamiast rozwiązywać problemy małżonkowie rozwiązują małżeństwa. - Łukasz Majchrzak
La concezione del Logos secondo Joseph Ratzinger/ Koncepcja Logosu według Józefa Ratzingera.Jeden z najwybitniejszych teologów naszych czasów, Józef Ratzinger, który jako Papież przyjął imię Benedykta XVI, od pierwszych wykładów, aż do ostatnich encyklik podejmuje temat Logosu. Bazując na Janowym tekście Ewangelii, wydobywa koncepcję wiary i drogi chrześcijańskiej jako całkowicie rozumnej i doprowadzającej człowieka do pełnego rozwoju, właśnie dzięki temu, że ten świat powstał przez mądrość i harmonię Logosu. Ratzinger potrafi pokazać, że człowiek dąży do wolności i wchodzi w relację miłości dlatego, że został uzdolniony przez Logos możliwością wolnej woli i pragnieniem prawdziwej miłości. Dzięki temu udowadnia, że koncepcja chrześcijańska Logosu nie zależy tylko od filozofii greckiej, ale niesie w sobie własną, niepowtarzalną myśl, która nakazuje każdemu człowiekowi otworzyć się na Logos – Jezusa Chrystusa, który jest spełnieniem ludzkich pragnień i odpowiedzią na najważniejsze pytania człowieka. - Alina Rynio
Wychowawczy wymiar biografii sługi Bożego kardynała Stefana Wyszyńskiego.Publikacja ma na celu przywołanie wychowawczego wymiaru biografii człowieka wyjątkowo zasłużonego dla Włocławka, Kujaw, Lublina, Lubelszczyzny, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Polskiego Narodu, świata i Kościoła. Człowiekiem tym jest Kardynał S. Wyszyński nazywany Prymasem Tysiąclecia. Nawiązując do jego niezłomności i wyjątkowości odwołuje się do duchowego dziedzictwa jak również wielorakiego działania i dzieł wypełniających jego bogate życie i działalność.
Publikacja oscyluje wokół próby ukazania tego kim Wyszyński był jako człowiek i hierarcha Kościoła. Autorkę interesuje również czego uczył i co starał się przekazać szczególnie jako biskup lubelski a zarazem Wielki Kanclerz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Chcąc odpowiedzieć na pytanie w czym tkwi wychowawcza wartość biografii Sługi Bożego kardynała Stefana Wyszyńskiego publikacja uwzględnia nie tylko to kim był, w jakich okolicznościach czasu i przestrzeni przyszło mu realizować swoje bogate życie i działalność, ale także co mu zawdzięczamy i czym zasłużył sobie na tytuł Prymasa Tysiąclecia. - Leonard Fic
Krzyż Jezusa Chrystusa w religiach pozachrześcijańskich.Krzyż jako narzędzie męki i śmierci Jezusa Chrystusa jest najważniejszym symbolem wiary i przedmiotem kultu chrześcijaństwa. Motyw krzyża znany jest natomiast w rożnych cywilizacjach i kulturach świata. Krzyż jest najstarszym symbolem religijnym w ogóle. Jego ornamenty pojawiają się już od czasów prahistorycznych. Przed chrześcijaństwem krzyż w cywilizacji śródziemnomorskiej uchodził za znak hańby, a śmierć przez ukrzyżowanie była najbardziej okrutna. Od czasów Jezusa Chrystusa krzyż nabrał wyjątkowej, soteriologicznej wymowy. Do tego właśnie krzyża odnoszą się niemal wszystkie niechrześcijańskie religie świata. Wyznawcy judaizmu i islamu negują zbawcze dzieło krzyża Chrystusa. Judaizm odrzuca krzyż Chrystusa, uważając, że nauka o nim oraz teza o Bogu ukrzyżowanym podważa wiarę w transcendentnego i wszechmocnego Boga Jahwe. Islam neguje sens śmierć krzyżowej Jezusa. Odmawia jej zbawczego znaczenia. Twierdzi podobnie jak judaizm, iż krzyż stanowi negacją monoteizmu. Religie Indii i Dalekiego Wschodu podkreślają znaczenie tajemnicy krzyża rozumianej jednakże wg własnego, a nie chrześcijańskiego paradygmatu. Według hinduizmu Chrystus ukrzyżowany jest uniwersalnym zbawicielem, którego nie powinno zawłaszczać chrześcijaństwo. W życiu, cierpieniu i śmierci krzyżowej hinduiści widzą przejaw ponadczasowej prawdy i ponadhistoryczną rzeczywistość, która może zaistnieć wszędzie i w każdym czasie. Problemem krzyża Jezusa Chrystusa w buddyzmie podjęty został dopiero w XIX i XX w. Niektórzy buddyści uważają ofiarę Jezus na krzyżu uważa za symbol wyzwolenia wszystkich ludzi. Choć nie uznają krzyża jako źródła zbawczej łaski, to przyjmują, że Jezus Chrystus, przybity do krzyża, odsłania człowiekowi wewnętrzną prawdę o nim samym. Inni natomiast twierdzą, iż krzyż jest wyrazem destrukcji i niepokoju w przeciwieństwie do stanu duchowego wyciszenia symbolizowanego przez Buddę.
Studia i refleksje
- Piotr Koprowski
Modlitwa i samotność w polskiej poezji współczesnej. Kilka refleksji.W artykule przedstawiono kilka refleksji na temat modlitwy i samotności w polskiej poezji współczesnej. Jeśli jesteśmy – a taki wniosek nasuwa się po lekturze części wierszy – niejako skazani na nieustanne, samotne ponawianie dróg, już przez innych przebytych, to tylko pogłębiamy ślady wyżłobione przez „dawne” łzy, dodajemy „nowe” zmarszczki do tych już pozostawionych przez upływający czas. Ponawiając historię, „dokładamy” kilka elementów do „twarzy” rodzaju ludzkiego. „Usta” tego ostatniego pozostaną jednak wymownie milczące. Pozostał po „przodkach” i pozostanie po nas jakiś testament, ale niemy testament. Wiersze, będące modlitwą, mogą być chyba również postrzegane jako wezwanie do dialogu z Bogiem, nawet jeśli odeszliśmy od niego dosyć daleko, i z ludźmi, mimo naszego przeświadczenia o tym, że pełne porozumienie i zrozumienie nie istnieje. - Norbert Kępiński
Polska Chrześcijańska Kasa Bezprocentowa w Sandomierzu (1936–1939)Polska Chrześcijańska Kasa Bezprocentowa w Sandomierzu powstała w 1937 r. i działała do wybuchu II wojny światowej. Jej twórcą i faktycznym kierownikiem był ksiądz dr Antoni Tworek. Kapłan ten przyszedł na świat w dniu 5 stycznia 1897 roku we wsi Łoniów koło Sandomierza. Jako kapłan, był gorliwym zwolennikiem odradzającej się polskiej prywatnej przedsiębiorczości. Nie bez znaczenia był dla niego los najuboższych. Był założycielem wielu stowarzyszeń służących poprawie losu robotników. Utworzenie Kasy miało na celu m. in. wsparcie osób rozpoczynających działalność gospodarczą oraz pomoc chcącym unowocześniać swoje przedsiębiorstwa.
Działalność Polskiej Chrześcijańskiej Kasy Bezprocentowej w Sandomierzu przerwała wojna. Jej twórca, ks. A. Tworek zakończył życie w obozie koncentracyjnym w Dachau. Jest jednym ze 122 męczenników – kandydatów na ołtarze Kościoła Katolickiego. - Artur Katolo
Ludowe pieśni paraliturgiczne ArbereshówItalo-albańskie dziedzictwo muzyczne sięga swoimi korzeniami do starożytnej bizantyńskiej tradycji melodyczno- liturgicznej. Italo-Albański Kościół Katolicki już od XV w. stał się depozytariuszem całego dziedzictwa duchowego i kulturowego Arbereshów. Pieśni były ważnym sposobem komunikacji pomiędzy wiarą prostych ludzi-uciekinierów, a głębokimi prawdami wiary chrześcijańskiej. Żywa wiara stanowiła rękojmię zachowania tradycji narodowych. Dzięki mądrym kapłanom, dzięki sensus fidei prostego ludu, przetrwały język, zwyczaje, i obrządek religijny. Pomimo najazdu tureckiego, prawdziwa wiara, spuścizna literacka i tożsamość narodowa żyją wciąż, przypominając, iż wiara w Chrystusa jest fundamentem własnej tożsamości. - Kazimierz Rulka
Tematyka włocławska na łamach „Ateneum Kapłańskiego”W artykule przedstawiono opracowania dotyczące różnych aspektów diecezji włocławskiej oraz jej dziejów opublikowane dotychczas w czasopiśmie teologicznym „Ateneum Kapłańskie”, powstałym w 1909 r. we Włocławku i nadal tu wydawanym, a od początku publikującym na swych łamach także artykuły z zakresu historii Kościoła, a więc także dotyczące dziejów poszczególnych diecezji. Tematyka dotyczącą diecezji włocławskiej pojawiała się częściej na łamach tego czasopisma z tej racji, że siedziba jego znajduje się we Włocławku – stolicy diecezji włocławskiej.
Szczególne znaczenie ma tematyka włocławska zawarta w zeszytach tematycznych poświęconym wydarzeniom i osobom związanym z diecezją włocławską. W latach 1969-2012 „Ateneum Kapłańskie” poświęciło w znacznej części sześć zeszytów tematyce włocławskiej: 11) w 1969 r. z okazji 400. rocznicy założenia seminarium włocławskiego – t. 72, z. 2(361); 2) w latach 1987-1988 dwa zeszyty bp. Michałowi Kozalowi z okazji jego beatyfikacji – t. 109, z. 472 oraz t. 110, z. 473; 3) także dwa zeszyty poświęcono prymasowi Stefanowi Wyszyńskiemu – w r. 2001 z. 553 (t. 136) oraz w r. 2004 z. 569 (t. 142); 4) w 2012 r. 600. rocznicy konsekracji katedry włocławskiej – t. 158, z. 2(618). Dużą wartość merytoryczną odnośnie do dziejów diecezji włocławskiej w PRL-u mają dwa zeszyty „Ateneum” powstałe jako publikacja materiałów konferencji naukowych zorganizowanych przez bydgoskie oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej i Kurię Diecezjalną Włocławską. Opublikowany w 2005 r. zeszyt zatytułowany Represje wobec Kościoła w PRL na Kujawach i Pomorzu w latach 1945-1989 – t. 144, z. 1(575) oraz opublikowany w 2007 r. zeszyt pt. Obchody milenium chrztu Polski na Kujawach i Pomorzu – t. 148, z. 3(589).
Pewne znaczenie ma także kilkadziesiąt artykułów o bardzo zróżnicowanych aspektach tematyki włocławskiej rozrzuconych po innych zeszytach „Ateneum Kapłańskiego”.
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Przegląd bibliograficzny
- „Studia Włocławskie”, t. 20: 2018 – Paweł Bortkiewicz TChr
- Elżbieta Orzechowska, Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w Powstaniu Styczniowym, Sandomierz 2018 – ks. Edward Walewander
- Społeczna potrzeba pamięci. Osoba i dzieło Kardynała Stefana Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia, red. A. Rynio, M. Parzyszek, Lublin 2017 – Paweł Szuppe
- Stanisław Kowalczyk, Rozważania w kręgu słowa Bożego, cz. 2, Lublin – Sandomierz 2018 – ks. Zdzisław Pawlak