wrzesień – październik 2018
SPIS TREŚCI
- Wprowadzenie – Marek Marczewski
-
Ks. Marcin Rola
Współczesne przemiany małżeństwa i rodziny a pedagogika pastoralnaObserwowane współcześnie zmiany nie omijają fundamentalnych dla porządku społecznego i rozwoju społeczeństw instytucji małżeństwa i rodziny. Szczególny niepokój rodzą zjawiska, które prowadzą do obserwowanych w ich obrębie kryzysów. Pedagogika pastoralna upatruje w tym kontekście właściwe sobie zadania, zmierzające do przywrócenia małżeństwu i rodzinie tożsamości chrześcijańskiej. Na tej młodej dyscyplinie naukowej spoczywa również obowiązek zaangażowania wychowawczego, by w młodej generacji kształtować osoby dojrzałe do podjęcia i wypełnienia czekających je zadań. W realizacji tego celu, na co wskazuje niniejszy artykuł, ma pomóc m.in. uwzględnienie socjologicznych analiz kondycji moralnej młodzieży. -
Ewa Dybowska
„Usprawnienie” do życia w rodzinie a pedagogika pastoralnaCelem artykułu jest zasygnalizowanie sytuacji współczesnej rodziny, podjęcie refleksji na „usprawnianiem” do życia we współczesnej rodzinie oraz wyzwań jakie pojawiają się przed pedagogiką pastoralną wobec sytuacji współczesnej rodziny. Pedagogika pastoralna stanowi realizację wychowawczej funkcji Kościoła. Problem badawczy określono wokół poszukiwania odpowiedzi na pytanie: Jakie zadania, wyzwania pojawiają się przed pedagogiką pastoralną wobec przemian społeczno-kulturowych współczesnej rodziny? Analizę problemu przeprowadzono metodą analizy literatury przedmiotu badań. Zasygnalizowano sytuację współczesnej rodziny, która ulega dynamicznym zmianom. Następnie przedstawiono główne założenia pedagogiki pastoralnej, uwzględniając jej wychowawczy charakter, aby w sposób szczegółowy wskazać jak może być ona realizowana wobec rodziny w taki sposób, aby życie rodzinne osiągało pełnię swojej potencjalności. Wyzwania pedagogiki pastoralnej wobec rodziny oparto cztery fazy pedagogiki pastoralnej A. Fallico. Rodzina niewątpliwie jest obszarem, który wchodzi w zakres wychowawczej funkcji Kościoła. Ze strony duszpasterstwa potrzeba przede wszystkim mądrego towarzyszenia rodzinom a także poszczególnym osobom w rodzinie w miejscu i sytuacji, w której się znajdują. Inspiracją do wielostronnej aktywności z pewnością może być Adhortacja papieża Farnciszka Amoris Laetitia. Pedagogika pastoralna jeżeli będzie dziedziną, która będzie mądrze się rozwijała rozeznając w świetle Ewangelii znaki czasu, może stać się znaczącym obszarem duszpasterskiej aktywności Kościoła. -
Ks. Zbigniew Zarembski
Personalistyczna koncepcja wychowania religijno-moralnegoArtykuł poświęcony jest personalistycznej koncepcji wychowania religijno-moralnego. Personalizm, jako jeden z nurtów filozoficznych, i oparte na jego założeniach wychowanie człowieka w obecnych czasach coraz bardziej budzi żywe zainteresowanie pedagogów i wychowawców. Jego rozwój przypada na XX wiek. Na gruncie chrześcijańskim szczególną rolę w promocji osoby ludzkiej odegrał kard. Karol Wojtyła – Jan Paweł II. Całościowe i integralne podejście do osoby ludzkiej gwarantuje jej pełny rozwój. Również osobowe podejście do osoby wychowywanej wyznacza właściwy kierunek zgodny z antropologią chrześcijańską. Autor artykułu koncentruje się na ukazaniu osobowego charakteru wychowania i wskazuje na konieczność podejmowania wychowania religijno-moralnego, wskazując na istotne elementy, podkreślające personalistyczny wymiar tegoż wychowania. -
Ks. Marek Jeziorański
Indywidualne i społeczne cele wychowania religijno-moralnegoArtykuł przedstawia zagadnienia związane z indywidualnymi i społecznymi celami wychowania religijno-moralnego. Składa się z trzech części. Pierwsza podejmuje zagadnienia związane uwarunkowaniami procesu powstawiania celów wychowania, umiejscowienia ich w procesie wychowania w ogóle oraz pozostałe zagadnienie kategorialne i definicyjne. W drugiej części przedstawia naczelny cel badanego wychowania, charakteryzujący się najwyższym poziomem ogólności a w ostatniej części omawia przykładowe cele kierunkowe, które w konkretnych sytuacjach wychowawczych pomagają realizować przyjęty cel naczelny. -
Marek Marczewski
Praca: błogosławieństwo czy „owładnięcie”. Ujęcie pastoralno-pedagogicznePraca jest związana od początku stworzenia człowieka i poprzedza jego upadek. Nie jest zatem ani karą, ani przekleństwem. Staje się trudem i cierpieniem z powodu grzechu Adama i Ewy, którzy zniszczyli ufną i harmonijną relację z Bogiem (por. Rdz 3, 6-8). Choć ma istotne znaczenie dla ludzkości i cywilizacji (kultury), to nie wolno ulegać pokusie jej ubóstwiania, ponieważ nie można w niej odnaleźć ostatecznego i nieodwołalnego sensu życia, bowiem to Bóg, a nie praca jest źródłem życia i celem człowieka. Praca ludzka zawiera w sobie trzy kręgi wartości, które charakteryzują się komplementarnością; brak jednej z nich nie pozwala mówić o jej »dobroczynności«, co więcej, wskazuje na nieład, »owładnięcie« pracą i przez pracę. Te trzy kręgi wartości pracy to: (a) osobowy wymiar pracy: wyraża godność człowieka i ją pomnaża, (b) źródło kształtowania życia rodzinnego: warunkuje założenie rodziny i proces wychowania w rodzinie, (c) pomnażanie dobra wspólnego; społeczeństwo jest wcieleniem pracy pokoleń. Człowiek w kontekście papieskiej refleksji nad pracą jest (a) powołany do pracy, (b) ona go wyróżnia wśród reszty stworzeń; tylko on jest do niej zdolny, a związku z tym (c) wykonana praca nosi na sobie „znamię człowieka i człowieczeństwa, osoby działającej we wspólnocie osób. To znamię stanowi wewnętrzną kwalifikację, konstytuuje niejako samą jej naturę” (LE Wprowadzenie), to znaczy, że jest ludzka i Boża zarazem (por. LE 6). -
Tadeusz Sakowicz
Czym ma być pedagogika pastoralna?Pedagogika pastoralna wyrosła w ramach teologii pastoralnej znajduje swe teoretyczne i praktyczne podstawy w Objawieniu Bożym i w Piśmie Świętym. Jest integralną częścią pedagogiki katolickiej. Swój realny wymiar odnajduje w pedagogice jako subdyscyplina pedagogiki szczegółowej i posiada wszystkie walory dla samodzielnego funkcjonowania i realizacji zadań ściśle określonych w ramach chrześcijańskiego systemu wartości zgodnie z nauczaniem Kościoła. Jej działalność ma charakter interdyscyplinarnych poszukiwań teoretycznych w ramach filozofii, teologii i pedagogiki. W aspekcie praktycznym może wykorzystywać wszystkie osiągnięcia współczesnej pedagogiki respektującej personalistyczne podejście oraz podstawy pedagogii chrześcijańskiej.
Studia i refleksje
-
Tomasz Czura
Pedagogiczny wymiar sakramentów Kościoła katolickiegoPrezentowany artykuł omawia pedagogiczny wymiar sakramentów Kościoła katolickiego i uwzględnia jednocześnie kręgi wychowawcze oraz zasadę wolności, która powinna regulować proces wychowawczy. Katolicka teologia ukazuje bowiem proces uwolnienia człowieka w kategoriach usynowienia go przez Boga. Bycie synem Boga oznacza uwolnienie. Proces wychowawczy w przypadku pedagogiki katolickiej przebiega w głębi ludzkiego wnętrza, porusza i przemienia człowieka, czyniąc go świętym. To kryterium, usynowienie człowieka przez Boga, decyduje o charakterystyce pedagogiki katolickiej. Wymiar dogmatyczny pozwala bowiem odkryć głęboki sens Bożego wychowania.
Autor niniejszego artykułu ukazuje pedagogiczny wymiar sakramentów Kościoła katolickiego po to, aby podkreślić rangę dogmatyki katolickiej w dziele wychowania nowego pokolenia. -
ks. Franciszek Jabłoński
Rozwój misyjności w duszpasterstwie rodzinNiniejsze badanie odwołuje się do misyjnej natury Kościoła i ukazuje rozwój misyjności w ramach duszpasterstwa małżeństw i rodzin. Opracowanie podzielono na dwie części. Pierwsza przedstawia temat misyjności małżeństwa i rodziny na podstawie poszczególnych dokumentów soborowych, w których głównym miejscem odniesienia jest nauka o Kościele jako missio. Ponadto ukazano podstawy misyjności małżeństwa i rodziny, które wynikają z Objawienia zawartego w Biblii oraz refleksji teologicznej. Dokumenty Kościoła powszechnego, jak i partykularnego wskazują na to, że źródeł misyjności małżeństwa i rodziny należy upatrywać w misyjnym misterium Trójcy Świętej, w małżeńskim przymierzu oraz wszczepionym przez sakrament małżeństwa – Kościele domowym w Kościół powszechny.
Druga część z kolei ukazuje przykłady realizacji misyjności małżeństwa i rodziny w ramach duszpasterstwa. Znajdujemy tu m.in.: przykłady świętych, błogosławionych i sług Bożych par małżeńskich. Są oni świadkami misyjności eklezjalnej. Przykładem budowania Kościoła misyjnego w ramach duszpasterstwa małżeństw i rodzin jest powołanie Kongregacji do spraw Świeckich, Rodziny i Życia. Narzędziem służącym jeszcze większemu rozwojowi i ożywieniu tej misyjności mogą stać się powstałe w strukturach Kościoła w Polsce nie istniejące wspólnoty rodzinno-misyjne, np. Couple for Christ (CFC), Międzynarodowe Przymierze Świętej Rodziny czy Małe Wspólnoty Chrześcijańskie (Small Christian Communities SCCs).
Autor niniejszej pracy zaznacza na sam koniec, że misyjność duszpasterstwa małżeństwa i rodziny jest wciąż ważnym zadaniem dla pracy formacyjnej diecezji, parafii i rodziny. Wskazuje na IV Krajowy Kongres Misyjny, podczas którego powstało wiele istotnych postulatów przynaglających do budzenia świadomości misyjnej zwłaszcza w ramach duszpasterstwa małżeństw i rodzin. -
Krzysztof Niewiadomski OFMCap
Wierzący rodzic wobec problemu SSA swojego dziecka. Katolicka perspektywa moralno-pastoralnaUjawnienie pociągu do osób tej samej płci przez dziecko stawia rodzica w nowej dla niego sytuacji. Aby się w niej właściwie odnaleźć, potrzebuje on często pomocy innych osób. Duszpasterze powinni wesprzeć go w przyjęciu postaw zgodnych z katolicką moralnością. Nie powinien on odrzucać swojego dziecka, ale odróżnić niedoskonałość ludzkiej kondycji czy grzech od samej osoby, obdarzonej godnością dziecka Bożego. -
ks. Jerzy Grodzki
Powołanie człowieka do odpowiedzialnej wolności w nauczaniu kard. Stefana Wyszyńskiego i Jana Pawła IIPowołanie człowieka do odpowiedzialnej wolności jest próbą zrozumienia wolności i odpowiedzialności ich wzajemnego przenikania w personalistycznej koncepcji człowieka w nauczaniu prymasa Stefana Wyszyńskiego i papieża Jana Pawła II.
Można suponować, że następowało przenikanie myśli Prymasa Tysiąclecia w naukę kardynała Karola Wojtyły, później papieża Polaka. Wniosek taki jest złożony a priori na podstawie ich długoletniej współpracy duszpastersko-doktrynalnej. Ta infiltracja myśli w ich nauczaniu była zauważalna.
W Bożym planie zbawienia odpowiedzialna wolność jest wartością, którą człowiek zostaje obdarowany przez Stwórcę. Sam Bóg ceni sobie wolność i patrzy na czyny ludzkie w aspekcie odpowiedzialności. Wolność jest czymś, czego ludzie w głębi duszy się obawiają, nawet boją. Z wolnością wiąże się przymus niezależności, samodzielności i konieczności ponoszenia odpowiedzialności za własne czyny. Wolność jest zatem odpowiedzialnością, natomiast nie uwalnia od odpowiedzialności. -
Barbara Grela
Kilka uwag na temat środowiska intelektualnego katedry i kapituły włocławskiej w epoce nowożytnejArtykuł dotyczy kwestii związanych ze środowiskiem intelektualnym zgromadzonym wokół katedry i kapituły włocławskiej w epoce nowożytnej. Od wieków objęcie biskupstwa kujawskiego wiązało się z ogromnym prestiżem i uważane było za przedsionek Gniezna; dlatego biskupi wybierani na włocławskich ordynariuszy należeli do najznamienitszych osób w Rzeczypospolitej. Niezwykle wysoki poziom intelektualny reprezentowali także członkowie kapituły, uważający katedrę za swą Oblubienicę. Dzięki nim katedra we Włocławku obfituje w wysokiej klasy dzieła artystyczne, a włocławskie Archiwum Diecezjalne zawiera cenne księgozbiory gromadzone na przestrzeni wieków przez przedstawicieli środowiska intelektualnego skupionego wokół katedry.
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Przegląd bibliograficzny
-
Congregazione per il Clero. Pontificia Opera delle Vocazioni Sacerdotali, „Miserando atque Eligendo”. La cura pastorale delle vocazioni. Convegno Internazionale di pastorale vocazionale, 19–21 ottobre 2016, Città del Vaticano 2016 – bp Andrzej F. Dziuba
-
300 lat karmelitów w Trutowie, red. J. Dębiński, Trutowo 2017 – Szymon Jan Malinowski
-
Zbigniew Kubacki, Wprowadzenie do teologii religii, Warszawa 2018 – Paweł Szuppe
-
Zakon Maltański wczoraj i dziś. Na progu X stulecia istnienia, red. M. Kowalczyk, M. Koszutski, Poznań 2017 – bp Andrzej F. Dziuba