Zeszyt 1 (656) – tom 171 – Pedagogika pastoralna I

lipiec – sierpień 2018

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie – Marek Marczewski

Ryszard Skrzyniarz
– Wychowawcza misja Kościoła. Pedagogika pastoralna w ujęciu Stefana Kunowskiego
Pedagogika pastoralna jest młodą dyscypliną naukową, za początek jej tworzenia uważa się sobór watykański II. Jednak już kilka wieków wcześniej rozwijała się praktycznie i teoretycznie. I tak na gruncie polskim Stefan Kunowski jeszcze na długo przed soborem watykańskim II zapoczątkował rozważania nad pedagogiką pastoralną. Były one poprzedzone znaczącym doświadczeniem praktycznym w pracy ze studentami, szczególnie osobami duchownymi, siostrami zakonnymi i katechetami. Wypracował on pewną strukturę pedagogiki pastoralnej, która miała posłużyć do zrozumienia i rozwiązywania problemów wychowania duszpasterskiego. Postulował jej wprowadzenie na uczelniach katolickich.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Marek Marczewski
– Pedagogika pastoralna w refleksji pastoralno-teologicznej ks. Franciszka Blachnickiego
W ujęciu Księdza Franciszka Blachnickiego (1921-1987) pedagogika pastoralna miałaby czerpać ze współczesnych osiągnięć antropologii filozoficznej i teologicznej oraz pedagogiki, to znaczy włączenia w proces wychowania pedagogiki personalistycznej i filozofii dialogu, a więc integralnie rozumianego wychowania rodzinnego. Chodzi więc o »zagospodarowanie« tej przestrzeni, która jawi się pomiędzy tekstem pierwszej encykliki św. Jana Pawła II Redemptor hominis (1979) a Listem apostolskim »Novo millennio ineunte« wystosowanym na zakończenie Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 przez świętego Papieża (2000). W tych tekstach Ojciec Święty, podobnie jak Czcigodny Sługa Boży, wychodzi o personalizmu dialogicznego, który zawiera w sobie ujęcie ideału wychowawczego jako osoby »posiadającej siebie w dawaniu siebie« (proegzystencja Jezusa) i zwrócenia uwagi na Kościół jako »dom i szkołę komunii«.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Paweł Skrzydlewski
– Pedagogika pastoralna w świetle ontycznych podstaw wychowania
Kościół Katolicki jako rzeczywistość nadprzyrodzona i zarazem ludzka, powołana przez Pana Boga do istnienia – posiada jeden zasadniczy cel tj. zbawienie człowieka. Dlatego też od swego początku, realizując swą misję, niezmiennie, zawsze i skutecznie wiedzie On człowieka do „poznania prawdy, aby umysł ludzki nie był zaciemniony przez rozmaite błędy”; prowadzi wszystkich „ku właściwemu celowi, aby dążąc do celów niewłaściwych nie utracić prawdziwej szczęśliwości”, ćwiczy i doskonali w „ przestrzeganiu sprawiedliwości, aby się nie brudzić różnymi wadami”. To zbawcza misja Kościoła. Kościół jest zatem zawsze rzeczywistością wychowania i edukacji, swoistej uprawy człowieka do pełni jego bytowania. Z tej racji słusznie dostrzega się istnienie Jego pedagogii i zasadnie prowadzi się badania w ramach różnych dyscyplin nad jej istotą, funkcjami, a także jej podstawami.
Szczególne miejsce zajmują tu dociekania filozoficzne, które dostarczają wszystkim ludziom Kościoła, podstawowego rozumienia wychowania i edukacji. Filozofia bowiem w swej posłudze pozwala dostrzec to, co realnie istnieje u podstaw samej pedagogii, również tej, która zostaje uświęcona i udoskonalona darem Łaski Boga. Filozoficzne owoce poznania mogą chronić człowieka przed powielaniem i próbami ucieleśniania błędnych wizji wychowania i edukacji, częstokroć sprzecznych z Bożym planem zbawienia. Wypracowane na polu filozofii realistycznej wyniki poznania ukazują, że przyczyną wychowania i edukacji są następujące realne, przedmiotowe czynniki (przyczyny, racje): człowiek; ludzkie potencjalności; ludzka kultura oraz szczęśliwość pojęta jako cel istnienia pedagogii.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Ks. Jarosław Lisica
– Wieloaspektowość pedagogiki pastoralnej
Pedagogika pastoralna jako młoda dyscyplina naukowa przedstawia się jako holistyczny (wielowymiarowy/wieloaspektowy) sposób wychowania jednostki ludzkiej, której ostatecznym celem jest zjednoczenie z Bogiem w wieczności. Mimo, że jako dziedzina naukowa nie jest tak rozpowszechniona, jak inne pokrewne jej dyscypliny, to wyrastają przed nią wyjątkowo interesujące horyzonty. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej scharakteryzowano kluczowe dla tematu zagadnienia, tj. „pedagogika” i „pedagogika pastoralna”. W drugiej ukazano pedagogikę pastoralną w kontekście teologii pastoralnej. Część trzecia zawiera próbę ukazania wieloaspektowości omawianego zagadnienia na podstawie badań naukowych takich pastoralistów, jak: Sługi Bożego ks. Franciszka Blachnickiego, profesora Stefana Kunowskiego oraz profesora Marka Marczewskiego. Całość stanowi przyczynek i zaproszenie do dalszych prac badawczych z tego zakresu.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Ks. Kazimierz Misiaszek SDB
– Dziecięctwo Boże w wychowaniu według ks. Franciszka Blachnickiego
Prawda o dziecięctwie Bożym stała się dla ks. Franciszka Blachnickiego podstawą wychowania dzieci w Oazie dzieci Bożych. Przeniósł ją także do katechezy kerygmatycznej, której koncepcję podał w książce Katechetyka fundamentalna. Prawda ta miała dla niego bardzo istotne znaczenie dla wychowania chrześcijańskiego i katechezy, ponieważ gwarantowała nadprzyrodzony charakter pedagogii, koncentrowała wychowanie na wierze, podawała zasady życia społecznego i moralnego. Podkreślała także podstawową rolę Jezusa Chrystusa w wychowaniu. W wychowaniu opartym na dziecięctwie Bożym jest także zawarta przystępna dla dziecka metodyka działania. W dzisiejszej rzeczywistości może być ona zastosowana także w wychowaniu dorosłych chrześcijan, którzy fundamentalnie są dziećmi Bożymi, pozwalając na ożywienie ich wiary. Może stać się także inspiracją do poruszania innych problemów, jak na przykład godność osoby ludzkiej, rola ojca w wychowaniu, zadania wychowawcze rodziców jako autorytetów oraz respektowanie praw i godności dziecka.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Ks. Wojciech Marczewski
– Teologia wychowania: Nowy człowiek
Koncepcja wychowania wypracowana w Ruchu Światło-Życie jest określana mianem »pedagogii Nowego Człowieka«. Ksiądz Blachnicki, twórca pedagogii Ruchu związał ją z ideałem Nowego Człowieka, który ma „rysy ponadczasowe i absolutne”. Związał ją z Osobą Chrystusa, Wcielonego Syna Bożego. Jest to człowiek zintegrowany, posiadający siebie w dawaniu siebie, realizujący siebie poprzez służbę, wyzwolony. Ideał ten konfrontuje Czcigodny Sługa Boży z charakterystycznymi dla postmodernizmu wypaczeniami, błędami i schorzeniami w ujęciu człowieka/osoby, a mianowicie: człowieka zdezintegrowanego, konsumpcyjnego, wyczynu, i stada (człowieka manipulowanego). W jego przekonaniu cechy, które budzą zaniepokojenie i które są źródłem bądź owocem współczesnych kryzysów cywilizacyjnych są w zasadzie te same u człowieka na Wschodzie i Zachodzie, chociaż różne są uwarunkowania je wyzwalające. Pedagogia Nowego Człowieka wypracowana w Ruchu Światło-Życie stanowi więc dokładną odpowiedź na braki i zagrożenia współczesnego człowieka. Zagrożenie to dotyczy istotnych cech i praw życia osobowego, dlatego sięgnięcie w głąb, do istoty bytu osobowego staje się obecnie sprawą naglącą w wychowaniu.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie

Studia i refleksje

Ks. Piotr Czarniecki
– Kształtowanie pobożności eucharystycznej w duszpasterstwie na przykładzie posługi biskupiej św. Józefa S. Pelczara
W szerokim zakresie działalności pasterskiej biskupa Pelczara, Eucharystia pozostaje zawsze w centrum. Spostrzec można nawet tendencje nieustannego pogłębiania się czci i osobistej pobożności biskupa wobec Najświętszego Sakramentu. Prawdziwy rozkwit różnych form pobożności eucharystycznej daje się zauważyć wyraźnie w okresie rządów diecezją przemyską. Eucharystia staje się w tym czasie pierwszorzędnym zagadnieniem jego biskupiej posługi.
Ważną rolę w szerzeniu czci Najświętszego Sakramentu odegrał sam Biskup, który przez przykład własnego życia przesiąkniętego pobożnością eucharystyczną, dawał wzór umiłowania Sanctissimum. Tak ugruntowana od najmłodszych lat pobożność, wyrażająca się szczególnie w praktyce adoracji, pozwoliła Biskupowi ożywić kult Najświętszego Sakramentu w jego diecezji. Święty Pasterz wykazuje ogromne zaangażowanie w ożywianie kultu Eucharystii, zachęcając swoich kapłanów do podjęcia ofiarnej troski o rozwój czci Najświętszego Sakramentu.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Ks. Paweł Sordyl
– Duszpasterstwo polskie w diecezji St. Pölten na podstawie Kroniki Wspólnoty Polskiej w Droß oraz Kroniki Wspólnoty Polskich Księży w Austrii
Próba ukazania specyfiki Polskiej Misji Katolickiej na terenie Dolnej Austrii. Austriacką Polonię tworzy emigracja przedwojenna i okresu II wojny światowej, emigracja lat 1980-89, emigracja lat 1989-2004, najnowsza – po przystąpieniu Polski do UE w 2004 r. i otwarciu austriackiego rynku pracy 1 maja 2011 r. Polacy w Austrii w zdecydowanej większości mieszkają w Wiedniu i okolicach, ale również na prowincji np. w Diecezji Sankt Pölten obejmującej większość kraju związkowego Dolna Austria, gdzie w 422 parafiach pracuje 60 księży polskiego pochodzenia. Duża grupa Polaków tworzy Wspólnotę Polska i przybywa do parafii w miejscowości Droß. W tutejszym kościele pod wezwaniem „Matki Boskiej Fatimskiej” w każdą niedzielę o godzinie 11:30 celebruje się Msze święte w języku polskim. Droß od samego początku był centrum modlitewnym w duchu orędzia fatimskiego. Jest to jedno z najmłodszych miejsc pielgrzymek i jedyna „parafia Fatimska” oraz jedyne miejsce duszpasterstwa polskiego w diecezji.
O polskich emigrantach nie zapomina Kościół. Przykładem jest Wspólnota Księży polskich. Grupa inicjatywna opracowała projekt statutów i 13 sierpnia 1990 roku zawiązała się Wspólnota Księży Polskich w Austrii. Istotnym momentem funkcjonowania stowarzyszenia były zebrania księży, zwoływane kilka razy do roku. Odbywały się one w różnych parafiach, czasem w obecności miejscowych hierarchów. W trakcie swoich spotkań księża nie tylko omawiali aktualne sprawy Kościoła, ale również świętowali jubileusze. Wspólnota Księży Polskich w Austrii powiększyła się i w roku 1997 liczyła 50 członków. Statutowym celem Wspólnoty Księży Polskich jest ożywienie życia religijnego, pielęgnowanie więzi braterskiej, zespolony wysiłek na rzecz skutecznej działalności duszpasterskiej, pomoc w trudnych sytuacjach oraz pogłębienie więzi między Kościołem austriackim i polskim. Księża polscy angażują się nie tylko w duszpasterstwo czy działalność w zgromadzeniach zakonnych, lecz także są czynni na polu naukowo – dydaktycznym i kulturalnym, Koordynacją duszpasterstw i misji obcojęzycznych w kościele austriackim zajmuje się z ramienia Konferencji Episkopatu Austrii Nationaldirektion für die fremdsprachige Seelsorge.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Andriy Yastremskyy
– „Wolne związki” w świetle adhortacji Amoris laetitia. Wynik uwarunkowań czy wyzwanie duszpasterskie?
Celem artykułu była próba refleksji teologiczno-pastoralnej nad duszpasterskim towarzyszeniem osobom żyjącym w „wolnych związkach”. W posłudze tej niezbędne jest głoszenie tym osobom „dobrej Nowiny” o małżeństwie i rodzinie, która odpowiada na głębokie pragnienia ludzkiego serca, a jej realizacja jest możliwa dzięki łasce sakramentu małżeństwa. Kluczowe jest nastawienie misyjne, które pozwoli ewangelizować osoby żyjące „wolnych związkach” oraz pozytywnie motywować do zawarcia małżeństwa. W towarzyszeniu konkretnej osobie trzeba wspierać ją modlitwą, a także uwzględniać „prawo stopniowości”, rozeznawać działanie Boga w jej życiu oraz pomagać w stopniowym dojrzewaniu duchowym i otwieraniu się na łaskę sakramentu małżeństwa.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Ks. Piotr Patyk
– „Die Klage der Erde und die Klage der Armen“ – die enge Beziehung zwischen der ökologischen Krise und der Armut in Anlehnung an die Enzyklika Laudato si von Papst Franziskus
„Wołanie Ziemi i krzyk biednych” – ścisły związek pomiędzy kryzysem ekologicznym i ubóstwem w świetle encykliki Laudato si papieża Franciszka
Zarówno problem kryzysu ekologicznego, jaki i ubóstwa są zjawiskami, których nie sposób nie dostrzec, szczególnie w dzisiejszym świecie. Każdy z nas ma niewątpliwie w tym zakresie jakieś większe lub mniejsze doświadczenia. Autor bazując na nauczaniu papieża Franciszka, a przede wszystkim na jego encyklice „Laudato si” stara się ukazać ścisły związek pomiędzy tymi dwoma, jakże trudnymi problemami. Akcentując rangę zarówno jednego, jak i drugiego chce uwrażliwić swoich odbiorców na „wołanie Ziemi” i „krzyk biednych” oraz zmobilizować ich do przejęcia się tym głośnym, bolesnym „jękiem” w celu podjęcia konkretnych działań zmierzających do jego ukojenia, do przezwyciężenia ogromu tego kryzysu. W żaden sposób nie można go bowiem bagatelizować, idzie wszak o naszą egzystencję, o przetrwanie, o przyszłość, pokój i radość. W swoim artykule autor pisze o stosunku papieża Franciszka do ubogich, o jego postrzeganiu współczesnego kryzysu ekologicznego, aż wreszcie wykazuje ścisły związek między wspomnianymi problemami, eksponując przy tej okazji konkretne przykłady i możliwe rozwiązania zawarte w papieskiej encyklice. Tylko wspólnymi siłami, przy zaangażowaniu się przedstawicieli różnych religii, świata nauki, gospodarki, polityki oraz wszystkich ludzi dobrej woli, poprzez konstruktywny dialog i intensywną wymianę myśli, we współpracy z łaską Bożą i solidarną więź z innymi narodami mamy szansę, jeszcze dziś, przemienić smutne oblicze świata i uczynić go miejscem niejako nowym, lepszym i bardziej przyjaznym.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie

Sprawy kościelne i duszpasterskie

Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)

Sprawozdania

dk. Tobiasz Winnicki – Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej „Integralność ludzkiego życia jako powinność moralna i granice jego nienaruszalności” – Lublin, 6 grudnia 2017 r.

Przegląd bibliograficzny

Andrzej Nowak, Niepodległa! 1864–1924. Jak Polacy odzyskali Ojczyznę, Kraków 2018 – ks. Józef Dębiński
Halina Studzińska, Miłkowice w świetle źródeł historycznych, Bydgoszcz 2017 – K. R.
Wojciech Góralski, Matrimonium facit consensus. Z orzecznictwa Trybunału Roty Rzymskiej w sprawach o nieważność małżeństwa rozpoznawanych z tytułów dotyczących zgody małżeńskiej (1997–2016), t. 3, Płock 2018 – ks. Janusz Gręźlikowski
Miłosierdzie i miłość społeczna, red. K.K. Bomber, Warszawa 2017– ks. Zbigniew Zarembski
Ignacy Dec, Ku prawdzie na skrzydłach wiary i rozumu, t. 2: Rozważania teologiczne, Świdnica 2018 – ks. Zdzisław Pawlak
Pisma bł. biskupa Michała Kozala. Nauki formacyjne i przemówienia do alumnów. Przygotowali do druku I. Tomczak, K. Rulka, G. Sztandera, Włocławek 2018 – Eugeniusz Sakowicz