maj – czerwiec 2011
SPIS TREŚCI
- Wprowadzenie – ks. Wojciech Hanc
- Ks. Wojciech Hanc
Ekumeniczny wymiar katechezy w ujęciu dokumentów Kościoła rzymskokatolickiegoZagadnienie ekumenicznego wymiaru katechezy ma już w Kościele rzymskokatolickim swoją dość długą, bo prawie pięćdziesięcioletnią historię, czemu dają wyraz urzędowe dokumenty, tak o charakterze ogólnokościelnym, jak i lokalnym. Wydaje się, że jest to i tak niezły bilans, zważywszy, iż początki ruchu ekumenicznego we współczesnym jego ujmowaniu wiązane są z rokiem 1910 (stulecie obchodziliśmy więc w roku ubiegłym), kiedy do Edynburga zjechali z całego świata ewangeliccy misjonarze, by zaradzić niezdrowej i niesprzyjającej atmosferze, na skutek już wtedy rażąco dochodzących do głosu pomiędzy chrześcijanami podziałów, z jednoczesnym żądaniem unikania ich na terenach misyjnych. Był to poza katolicyzmem swoistego rodzaju przełom w międzywyznaniowych relacjach, czego wyrazem było powstanie dwu ekumenicznych nurtów: „Życie i Działanie” (1925) oraz „Wiara i Ustrój” (1927). Ks. Wojciech Hanc recenzowany artykuł podzielił na pięć zasadniczych części: 1). Unionistyczna przeszłość; 2). Ekumeniczny przełom; 3). Ekumeniczny wymiar formacji pastoralnej; 4). Współzależność ekumenicznego wymiaru i ekumenicznej formacji; 5). Wnioski końcowe i postulaty pod adresem ekumenicznego wymiaru katechezy. - Ks. Jerzy Kostorz
Ekumeniczny wymiar duszpasterstwa katechetycznego w parafiiTeologia katolicka ulega ciągłemu rozwojowi i pogłębieniu. Na uniwersytetach powstają wciąż nowe kierunki i specjalizacje. Jednak często w kontakcie z człowiekiem można dostrzec, że potrzebuje on jasnego i motywującego wykładu na temat podstaw wiary. Artykuł ks. Jerzego Kostorza podkreśla, że wymiar ekumeniczny jest nieodłącznym elementem kształtowania postawy chrześcijańskiej i wychowania chrześcijańskiego zarówno w dziedzinie formowania osób dorosłych, pracy z młodzieżą i dziećmi, jak i programów katechezy i nauczania religijnego, a także kształcenia teologicznego. Ruch ekumeniczny ma charakter dynamiczny, ciągle rozwijający się, podobnie jak katecheza, która przybiera wciąż nowe formy, aby jak najlepiej wypełniać misję głoszenia słowa Bożego w Kościele. Potrzeba zatem w katechezie Kościoła katolickiego, także na gruncie jej ekumenicznego wymiaru, poszukiwania z jednej strony coraz to nowszych metod, środków, sposobów ekumenicznej formacji, a z drugiej odkrywania na nowo tych miejsc, gdzie z jeszcze większą skutecznością możliwe będzie wychowywanie do postaw dialogu, tolerancji i poszanowania dla inaczej wierzących. Autor podzielił artykuł na sześć części: 1). Parafia pierwszoplanowym miejscem katechezy; 2). Formacja ekumeniczna w katechezie parafialnej; 3). Modlitwa o jedność formą katechezy parafialnej; 4). Inne formy ekumenicznej formacji w parafii; 5). Grupy i stowarzyszenia przyparafialne na usługach ekumenizmu; 6). Ekumeniczna formacja dorosłych w katechezie parafialnej. - Ks. Bogusław Milerski
Ekumeniczny wymiar nauczania religii w szkoleBogusław Milerski podejmuje ważny temat, ponieważ religia jest przedmiotem kształcenia szkolnego w większości państw europejskich. W państwach tych przyjmowane są różne rozwiązania organizacyjne i koncepcyjne, począwszy od modeli nauczania konfesyjnego, a skończywszy na kształceniu o charakterze religioznawczym. W szkołach publicznych, niezależnie od rozstrzygnięć dotyczących konfesyjnego czy ponadkonfesyjnego profilu edukacji religijnej, uwzględnia się nie tylko perspektywę jednej grupy wyznaniowej, lecz również interes publiczny i dobro wspólne. Kierując się wspólnymi wyzwaniami, wyraża się przekonanie, że edukacja religijna powinna stać się formą, która rozwiązuje problemy w odniesieniu do konfliktów i przyczynia się do pokojowego współistnienia ludzi o różnym kontekście kulturowym i religijnym. Autor jest przekonany, że nowoczesna edukacja religijna w szkole nie musi wyzbywać się profilu konfesyjnego. Religia nie jest bowiem abstraktem, lecz przybiera konkretne postaci, których reprezentantami są w Polsce określone Kościoły i związki wyznaniowe. Zarazem jednak religia nauczana w szkole publicznej musi uwzględniać jej specyfikę i mandat edukacyjny. Szkoła publiczna jest przestrzenią edukacyjną dla wszystkich, a jej zadaniem jest nie tylko wzmacnianie partykularnych tożsamości, lecz również promowanie dialogu i rozumienia różnych partykularyzmów, także religijnych. W tym sensie nauczanie religii, zachowując profil konfesyjny, ma jednocześnie charakter dialogiczny i ekumeniczny. - Ks. Marcin Idzikowski
Ekumeniczny wymiar katechezy w internecieArtykuł podejmuje ważny problem, który winien być wyzwaniem dla duszpasterzy oraz środowisk kościelnych, a także wszystkich wiernych: co zrobić, aby katecheza miała wymiar ekumeniczny. Papież Jan Paweł II w adhortacji Catechesi tradendae, nr 32, mówiąc o ekumenicznym wymiarze katechezy, podkreślał, iż jest ona ekumeniczna, „jeśli stara się przygotować dzieci i młodzież oraz dorosłych katolików do życia w kontakcie z niekatolikami, z zachowaniem przy tym swojej tożsamości katolickiej, a równocześnie z szacunkiem okazywanym wierze innych”.W recenzowanym artykule ks. Marcin Idzikowski ukazuje pokrótce współczesne forum katechezy, którym bez wątpienia jest dziś Internet, zwraca uwagę na sposób, w jaki wybrane polskie katolickie strony internetowe mogą pomóc współczesnej katechezie w realizowaniu powyższych założeń jej wymiaru ekumenicznego. Autor zauważa, iż portale Opoka, Katolik, Tezeusz oraz Ekumenizm, jedynie fragmentarycznie ukazują powyższe założenia, w nieco chaotycznej, przypadkowej kolejności. Strony te z pewnością będą pomocne dla osób, które posiadają już fundamentalną wiedzę z zakresu Kościoła Chrystusowego czy innych religii świata, rozumiejąc czym jest ekumenizm i jak ważny jest dziś dialog prowadzący do jedności wszystkich chrześcijan. Jednak dla osób, które nie znają owych podstawowych wiadomości, a chciałyby dowiedzieć się czegoś więcej na temat ekumenii, czy poszczególnych wyznań, strony te mogą stanowić problem. Uniwersalną stroną wydaje się więc być portal Wiara, który w dużej mierze spełnia oczekiwania zarówno ludzi wierzących jak i poszukujących, czy nawet niewierzących. Tematycznie uporządkowane wiadomości, nie są tu jedynie komentarzami, czy wypowiedziami publicystycznymi, ale przede wszystkim zapewniają użytkownikom dobrą znajomość innych wyznań, z którymi posiadamy wiele duchowych dóbr, przy jednoczesnym wzbudzaniu i ożywianiu pragnienia jedności, jakiej pragnie Chrystus (por. J 17, 21). Należy bowiem pamiętać, iż prowadzenie na forum Internetu źle pojętego dialogu między różnymi religiami i wyznaniami, czy pomiędzy różnymi kulturami, może stać się przyczyną selektywnego przyjmowania prawd wiary przez Internautów, przy jednoczesnym niszczeniu odrębności i bogactwa poszczególnych kultur. - Hanna Agnieszka Kochan
Ekumeniczny wymiar katechezy w ujęciu Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w PolsceEkumeniczny wymiar katechezy jest zadaniem, jakie stawia przed szkolną katechezą papież Jan Paweł II. To przede wszystkim realizacja zobowiązania, jakie nałożył na wierzących Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy. W nierzadko trudnych warunkach realizacji katechezy w szkole ekumeniczny czyn powinien stać się ważnym elementem odpowiedzi katechizowanego na Dobrą Nowinę o Jezusie Chrystusie, potwierdzeniem żywej wiary i umiłowania własnego Kościoła. W środowiskach lokalnych katechizowany coraz częściej spotyka się z niekatolickimi rówieśnikami, stąd postulat kształtowania tzw. ekumenicznej kultury, by inność wyznania nie dzieliła, a wyzwalała otwartość, i kiedy to możliwe – ubogacała. Marginalne uwzględnienie treści ekumenicznych w Podstawie programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce pozwala przypuszczać, że podobnie zostanie on ujęty przez szkolne podręczniki, a tym samym potwierdzi oderwanie szkolnej katechezy od realiów kulturowych dzisiejszego społeczeństwa. Stąd wysuwany w niniejszym przedłożeniu postulat permanentnej formacji powinien być realizowany na każdym poziomie edukacji. Na poziomie wychowania przedszkolnego będzie chodziło o wychowanie w duchu przykazania miłości, uczenie się tolerancji i prowadzenia rozmowy z osobami o odmiennych poglądach religijnych. Na poziomie szkoły podstawowej – to kształtowanie wyznaniowej tożsamości i w tym kontekście ekumenicznej kultury poprzez zgodne z duchem ekumenicznym wychowanie. Na poziomie edukacji gimnazjalnej ma to być przygotowanie intelektualne poprzez wprowadzenie w zakres treściowy ekumenizmu, przygotowanie do podjęcia dyskusji na tematy religijne i światopoglądowe oraz świadectwo wiary wobec niekatolików bez usiłowania narzucania im swoich przekonań, a także postawa otwartości i szacunku. Edukacja ponadgimnazjalna powinna formułować ekumeniczne cele w odniesieniu do poszczególnych jednostek lekcyjnych, tak by katechizowany był w pełni świadomy do jakiej postawy wobec niekatolików jest powołany. W ogóle formacja intelektualna i duchowa powinna prowadzić do świadomego przeżywania własnej wiary w Kościele katolickim, do otwartości na bogactwa duchowe innych wyznań. Ważne jest, by nie unikać dyskusji prowadzonej w duchu miłości o różnicach, wzbudzać w młodzieży poczucie troski o jedność chrześcijan oraz umiejętność bliskiego współżycia z chrześcijanami niekatolikami, by ekumenizm na poziomie duchowym mógł stać się zasadą dorosłego życia.
STUDIA I REFLEKSJE
- Jerzy Tupikowski CMF
Rzeczywistość – poznanie – język. Trzy „poziomy” świata w odsłonie semantycznejIstniejący realnie świat jest ontycznym fundamentem, który okazuje się być swoistym punktem wyjścia dla wszelkiego typu refleksji. Zdaniem autora, dane pod rozwagę stany rzeczy, ich poznanie oraz język są znakowymi odsłonami świata. W tym kontekście można powiedzieć, że stan rzeczy istnieje, ale nie jest samą rzeczywistością; poznanie – odpowiednio – istnieje, lecz nie jest stanem rzeczy; język – naturalnie, że istnieje, ale nie jest samym poznaniem. Są to obszary – twierdzi J. Tupikowski – całkowicie względem siebie zwrotne. W istocie jest tylko jeden obszar, którego się nie da znakować: to akt istnienia. Istnieje rzeczywistość oraz istnieją trzy jej specyficzne, realne komunikatory – stany rzeczy, sprzężone z nimi akty poznania oraz narracja czyli język. - Dariusz Adamczyk
Zarys starotestamentowej nauki o grzechu w świetle Psalmu 51Psalm 51 jest modlitwą o odpuszczenie grzechów, indywidualną lamentacją pokutną. Z zarysu przedstawionego przez D. Adamczyka wynika, że w Psalmie 51 zawarta jest nauka o realności grzechu oraz o relacji Miłosiernego Boga do grzesznego człowieka. Grzesznik wyraża prośbę o Boże miłosierdzie, natomiast Miłosierny Bóg żąda od człowieka nawrócenia. Człowiek jest przedstawiony jako skłonny do grzechu od początku swojego istnienia. Uznaje on swoją grzeszną naturę, zna Boże przykazania, jednak wybiera to, co złe. Brakuje mu stałości i wytrwania w dobrym. Dlatego lęka się utraty Boga. Psalm 51 stanowi wyraz nadziei pokładanej przez grzesznika w Bogu. Jego treść jest niezmiennie aktualna. Człowiek nieustannie powinien prosić Boga o wewnętrzną odnowę i uzdolnienie do czystego moralnie życia. Warunkiem usunięcia grzechu, przebaczenia i wewnętrznego odnowienia człowieka jest okazanie przezeń skruchy Bogu. - Jacek Kiciński CMF
Kapłan – ekspert w dziedzinie życia duchowego. Reminiscencje przesłania Benedykta XVI do kapłanówPodczas spotkania z duchowieństwem w archikatedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie, Ojciec Święty Benedykt XVI skierował przesłanie do kapłanów. Wyróżnił cztery zasadnicze aspekty formacji kapłańskiej: ludzką, duchową, intelektualną oraz duszpasterską. W artykule J. Kiciński koncentruje uwagę na wymiarze duchowym, jako najbardziej wyeksponowanym w papieskim przemówieniu. Podejmując to zagadnienie, autor omawia kilka aspektów duchowości kapłańskiej: tożsamość kapłańską, współczesne znaki czasu, istotę bycia ekspertem w sprawach duchowych i współczesne zagrożenia dla kapłańskiego życia duchowego. Przedstawione aspekty ukazują głębię posługi kapłańskiej. Autor podkreśla, że tożsamość kapłańska zabezpiecza duchownego przed chęcią zajmowania miejsca Chrystusa. - Ks. Jacek Hadryś
Maryjny wymiar życia duchowego Matki Teresy z Kalkuty Ks. Jacek Hadryś – Maryjny wymiar życia duchowego Matki Teresy z KalkutyAutor Ks. Jacek Hadyś przedstawia maryjny wymiar życia duchowego bł. Matki Teresy z Kalkuty na podstawie częściowej analizy tekstów autorstwa błogosławionej, zamieszczonych w publikacji pt. „Pójdź. Bądź moim światłem. Prywatne pisma świętej z Kalkuty”. Dzieło to zostało opracowane przez postulatora procesu kanonizacyjnego bł. Teresy z Kalkuty o. Briana Kolodiejchuk.Artykuł jest podzielony na kilka części. Pierwsza dotyczy obecności Maryi w mistycznym doświadczeniu Teresy; druga – więzi Teresy z Matką Najświętszą oraz poddanie się Jej wpływowi przez modlitewny kontakt; w kolejnych częściach – upodobnienia się Teresy do Maryi. Przeprowadzone badania dotyczące maryjnego wymiaru życia Matki Teresy z Kalkuty skłoniły autora do sformułowania w zakończeniu sześciu wniosków. - Ks. Marek Kluz
Maryja wzorem wiary i życia moralnego dla współczesnego chrześcijaninaCzłowiek obdarzony łaską powołania ma obowiązek wypełnić je i zrealizować. Uczeń Chrystusa, stawiając kroki na drodze prowadzącej do domu Ojca, powinien iść drogą Maryi. Dlatego M. Kluz ukazuje w swym artykule Maryję jako wzór wiary i życia moralnego dla współczesnych chrześcijan. Wpatrując się w przykład Służebnicy Pańskiej człowiek uczy się posłuszeństwa Bogu na drodze wiary i odnajduje wartości, które prowadzą po ścieżkach chrześcijańskiego życia moralnego. To wszystko, co najistotniejsze w życiu chrześcijanina, co nadaje mu prawdziwy wymiar i znaczenie można odnaleźć w Maryi. Obserwując zachodzące w świecie przemiany należy zauważyć potrzebę odnoszenia różnych dziedzin życia ludzkiego do Maryi, której przykład jest zawsze aktualny.
SPRAWY KOŚCIELNE I DUSZPASTERSKIE
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
PRZEGLĄD BIBLIOGRAFICZNY
- Na 65. rocznicę urodzin Pasterza diecezji włocławskiej bp. Wiesława A. Meringa
- Jörg Oberste, Heretycy i inkwizycja w średniowieczu, Kraków 2010,– Ks. Janusz Gręźlikowski
- Maciej Łętowski, Gdy lżyliśmy ustrój i godziliśmy w sojusze… Cenzura prasowa w PRL na przykładzie katolickiego tygodnika społecznego „Ład”, Lublin 2010 – Ks. Kazimierz Rulka
- Ars boni et aequi. Księga pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Remigiuszowi Sobańskiemu z okazji osiemdziesiątej rocznicy urodzin, red. j. Wroceński, h. Pietrzak, Warszawa 2010 – Ks. Janusz Gręźlikowski
- Wojciech Korzeniak, Wychowawcza funkcja kultury wedługks. Janusza Pasierba, Pelplin 2009 – Piotr Koprowski
- Studia w instytucie liturgicznym uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie spis tomu 156