wrzesień/październik 2022
SPIS TREŚCI
- Wprowadzenie
Marek Marczewski
- Anna Błasiak
Cisza i milczenie we współczesnym świecie. Wybrane teoretyczne aspektyWspółcześnie zagadnienie ciszy, które często utożsamiane jest z milczeniem, coraz częściej podejmowane jest w badaniach empirycznych i teoretycznych w obszarze nauk społecznych i humanistycznych. Wzrost zainteresowania zjawiskiem ciszy wynika z faktu, że hałas zawłaszcza coraz większe przestrzenie życia społecznego i osobistego współczesnego człowieka. Obecną cywilizację opisuje się jako „epokę hałasu”, czy też „cywilizację krzyku”. Cisza została zepchnięta na margines ludzkiej egzystencji, w sytuacji, gdy jest ona jedną z najpierwotniejszych potrzeb człowieka, podstawową wartością, warunkiem równowagi wewnętrznej oraz rozwoju człowieczeństwa. Celem poniższego artykułu jest teoretyczny namysł nad fenomenem ciszy i milczenia we współczesnym świecie, który charakteryzuje się szybkozmiennością i nieprzewidywalnością, nadmiernym hałasem i chaosem, zagubieniem i niepewnością. Początek wywodu to opis fenomenu ciszy i milczenia w różnych współczesnych wymiarach i kontekstach, w następnej kolejności cisza i milczenie zostały przedstawione jako elementy komunikacji, od której zależą trwałe relacje i związki międzyludzkie. W części końcowej wskazano na utrudnienia i zakłócenia „epoki hałasu” w doświadczaniu ciszy przez współczesnego człowieka. - Marek Marczewski
Cisza i milczenie w BibliiW Biblii odnajdujemy trzy rodzaje milczenia: milczenie Boga, milczenie człowieka, milczenie Chrystusa. To ostatnie zagadnienie poszerzyliśmy przez podjęcie zagadnienia tak zwanego sekretu mesjańskiego. „Z chrześcijańskiej perspektywy nawet w skandalicznej sytuacji zła wyrządzonego niewinnemu w milczeniu Bóg jest obecny. Świadczy o tym zamilknięcie Boga, gdy Jego Syn wisiał na krzyżu” (Pascal Desthieux). - ks. Erwin Mateja
Cisza i milczenie w modlitwie i liturgii KościołaZagadnienie ciszy jest czymś niezwykłym. Chociaż może się wydawać, że to zjawisko nie ma żadnej wartości, to jednocześnie kryje w sobie ogromny potencjał dostępny dla każdego człowieka. Zewnętrzna cisza oraz milczenie przede wszystkim mogą służyć wewnętrznemu wyciszeniu. To umożliwia głębsze poznanie własnych przeżyć, emocji i myśli oraz nadanie im właściwej wartości. Niemożliwe jest pełne słuchanie, bez głębokiego skupienia. Te elementy są istotne również dla modlitwy chrześcijańskiej. Odpowiedni klimat ciszy może służyć skupieniu, bez którego nie można wyobrazić sobie właściwej modlitwy. Dodatkowo postawa milczenia otwiera człowieka na transcendencję. W ciszy szczególnie doświadcza się ograniczeń własnego bytu. Chrześcijańskie rozumienie modlitwy, jako spotkania z Bogiem, umożliwia w tym doświadczeniu otworzyć się na Tego, który pod każdym względem przekracza człowieka. Szczególnymi formami słuchania Boga na modlitwie są adoracja, medytacja i kontemplacja. Cisza jednak nie jest zarezerwowana tylko do indywidualnych form modlitwy. Również w liturgii, która odbywa się przy czynnym uczestnictwie całego zgromadzenia, potrzeba pewnej ilości milczenia. W tej najważniejszej modlitwie konieczne jest głębokie skupienie. Ponadto włączenie w celebracje tych momentów, w których wszyscy modlą się w ciszy jest sposobem połączenia elementu wspólnotowego i indywidualnego. Można wyróżnić w liturgii milczenie refleksyjne – będące czasem na krótką modlitwę osobistą, medytacyjne – polegające na słuchaniu i rozważaniu odczytywanych tekstów biblijnych, interioryzacyjne – wsłuchiwanie się w wypowiadane modlitwy i uznanie ich za własne, adoracyjne – trwanie w uwielbieniu Boga. - ks. Marek Jeziorański
Milcząca obecność ciszy w refleksji pedagogicznejArtykuł dotyczy problematyki „mapy semantycznej” milczenia w kontekście pedagogicznym. W wyniku przeprowadzonej analizy należy stwierdzić, że milczenie – jeśli nie ma być określeniem bez desygnacji – musi wskazywać na konkretną rzeczywistość. W dzisiejszych czasach cisza jest bardzo często definiowana z punktu widzenia negatywnego, tj. ukazana jako rzeczywistość pozbawiona pewnych cech, m.in. dźwięk, hałas, szum, mowa itp. Warto jednak zauważyć, że nawet jeśli trudno jest uchwycić specyfikę milczenia w języku, należy podjąć próbę zmierzenia się z tym problemem. Jednym z nich jest zaproponowana w artykule „mapa pojęciowa” lub – za L. Wittgensteinem – „mapa uwidocznienia [ciszy]”. Przedstawione w artykule podejście badawcze analizuje problematykę milczenia w ścisłym odniesieniu do człowieka. Ten antropologiczny wymiar jest z jednej strony zawężeniem problematyki, z drugiej zaś odpowiada przyjętemu na początku podejściu pedagogicznemu. Mam nadzieję, że powyższe badania pomogą zbliżyć się do zrozumienia czym jest cisza w przestrzeni edukacyjnej, jaka jest jej treść i wyzwanie dla szeroko rozumianego rozwoju człowieka. W dalszej perspektywie badawczej warto poszukać mierzalnych wskaźników wyróżnionych tu składowych i ich obszarów uwidaczniania ciszy. W ten sposób można było przygotować narzędzie do empirycznego badania ciszy i poznania jej desygnatora metodą indukcji.
Studia i refleksje
- Kryspian Przyjazny
Jan Duns Szkot i jego wkład w wyjaśnienie i recepcję prawdy o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Dziewicy MaryiBohaterem niniejszego artykułu jest Jan Duns Szkot, jeden z najwybitniejszych teologów i filozofów średniowiecza. Jego duchowość czerpała siłę z rozważań teologicznych, natomiast zjednoczenie z Bogiem było natchnieniem do zgłębiania prawd wiary. Jedną z takich prawd wiary była prawda o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Dziewicy Maryi. Całe wieki Ojcowie Kościoła i teologowie badali tę prawdę, ale nie potrafili dać jasnego wyjaśnienia doktrynalnego tejże prawdy.
Doktrynę Szkota wyraża teologiczny aksjomat: Potuit, decuit ergo fecit. Wychodząc od niego, Szkot wyjaśnił, że Bóg mógł udzielić szczególnej łaski Najświętszej Dziewicy Maryi od pierwszej chwili jej poczęcia. Jeśli Bóg mógł, to uczynił to. Jezus Chrystus zachował Najświętszą Dziewicę Maryję od grzechu pierworodnego, jak również od grzechu powszedniego. Maryja nie została wykluczona z odkupienia Zbawiciela, ale większe odkupienie uzyskała przez zachowanie od wszelkiego grzechu, dzięki wyjątkowemu darowi Boga – łasce Niepokalanego Poczęcia. Jest to najdoskonalsze odkupienie i wznioślejsza rola Chrystusa jako Odkupiciela.
Szkot, za swe dzieło, zyskał tytuły: „Obrońca Niepokalanego Poczęcia”, „Doktor Subtilis” i „Doktor Marianus”. Jego dzieło usunęło przeszkody na drodze do pełnego zrozumieniu i przyjęcia prawdy o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Dziewicy Maryi w Kościele oraz położyło solidny fundament pod zdefiniowanie tegoż dogmatu. - ks. Krzysztof Mętlewicz
Eucharystia źródłem i szczytem egzystencji świętych KościołaArtykuł podejmuje problematykę eucharystycznego wymiaru egzystencji świętych Kościoła katolickiego. Podjęte w pracy mają za cel udowodnić postawioną tezę, iż każdy święty budował swoje życie doczesne i wieczne na uczestnictwie i sprawowaniu Eucharystii. W pierwszym punkcie autor dokonuje przypomnienia definicji świętości. Trzy kolejne punkty są poświęcone trzem wybranym grupom świętych, do których nalezą kolejno: pierwsi świadkowie wiary (apostołowie, Ojcowie Kościoła), męczennicy oraz wyznawcy. Zrealizowany cel badawczy pomoże na nowo odkryć, jak ważnym sakramentem w realizowaniu powołania od świętości wszystkich wierzących jest Eucharystia. - ks. Rafał Łaskawski
Dyskusje na temat celebracji ad orientem w posoborowej teologii liturgiiArtykuł przedstawia temat z dziedziny liturgiki. Opisuje zagadnienie kierunku celebracji liturgicznej. W bazylikach wczesnochrześcijańskich wierny na modlitwie był zwrócony twarzą ku wschodowi. Wschodzące słońce, zgodnie z tekstami biblijnymi, to znak Chrystusa. W tej chrystocentrycznej symbolice wschodnia strona świata określała postawę chrześcijan w czasie modlitwy i liturgii. Z biegiem lat zwyczaj orientowania świątyni zanikł. Przepisy liturgiczne odnowionej liturgii po Soborze Watykańskim II nie mówią nic o kierunku modlitwy. Dzisiaj kościoły budowane są w zależności od układu topograficznego, ponieważ pojawiły się też nowe akcenty znaczenia kościoła. Wnętrze budynku ma być miejscem zgromadzenia liturgicznego – znaku Kościoła – które świadomie, czynnie i owocnie sprawuje święte obrzędy. Akcentowanie wspólnototwórczej roli celebracji eucharystycznej zaowocowało nową organizacją przestrzeni kościoła i odwróceniem kierunku celebracji liturgicznej. - Jolanta Laskowska
Edycje Pisma Świętego w komunistycznej PolsceArtykuł omawia edycje Pisma św. w komunistycznej Polsce, z uwzględnieniem historii przekładów Biblii na język polski. Przedstawiono także rozwój ruchu biblijnego w Polsce, jako czynnika warunkującego prace nad nowymi przekładami Słowa Bożego. - ks. Mateusz Kozioł
Zastosowanie podmiotowości publicznoprawnej przez Stolicę ApostolskąMiędzynarodowa działalność Stolicy Apostolskiej jest narzędziem, które można wykorzystać do pielęgnowania wartości dobra, wolności i godności. Środki, którymi dysponuje, są konsekwencją podmiotowości prawnej. Kościół w tej dziedzinie stoi przed zadaniem dostosowania swoich organizacji i form dyplomacji do zmieniającego się świata, aktualnych potrzeb i rozwoju. Rola Stolicy Apostolskiej nie ogranicza się tylko do jej kulturowego i historycznego wpływu na coraz szerszym forum. Każda praktyczna forma stosowania prawa międzynarodowego jest zorientowana na człowieka. Dla Stolicy Apostolskiej jest to nie tylko zwykła uprzejmość, ale realna możliwość kształtowania rzeczywistości społeczności międzynarodowej. Priorytetem pozostaje misja głoszenia Ewangelii. Stolica Apostolska odgrywa ważną rolę w kształtowaniu polityki międzynarodowej poprzez swoją stałą działalność i działania nakierowane na wypełnianie powierzonej Kościołowi misji. - ks. Wojciech Mueller
Wstrząsająca w swej grozie zbrodnia w kościele. Fama męczeństwa w procesie beatyfikacyjnym ks. Stanisława Streicha27 lutego 1938 r. w kościele pw. św. Jana Bosko w Luboniu doszło do zamordowania pierwszego proboszcza parafii ks. Stanisława Streicha. Mordercą okazał się miejscowy komunista – Wawrzyniec Nowak. Kierowany nienawiścią do kościoła i wiary chrześcijańskiej z zimną krwią zabił kapłana, kiedy ten po skończonej Mszy św. szedł z Ewangeliarzem w kierunku ambony, aby wygłosić homilię. Zbrodnia odbiła się echem w całej Polsce, wszystkie ówczesne media rozpisywały się na temat bestialstwa dokonanego w Luboniu, na bieżąco relacjonując przebieg bolesnych wydarzeń. Ale najbardziej dotkliwie odczuł to Kościół, którego wierny syn otrzymał palmę męczeństwa. Zbrodnia, tym bardziej była dotkliwsza, że dotyczyła katolickiego kapłana, który „żył w opinii świętości”. W uroczystościach pogrzebowych 3 marca 1938 r. brało udział licznie zebrane duchowieństwo wielkopolskie jednoczące się z tragicznie zmarłym ks. Streichem. Od samego początku panowało przekonanie dotyczące męczeńskiej śmierci Sługi Bożego, które było widoczne także w ówczesnej prasie, szeroko komentującej lubońskie wydarzenia.
Jednak czynnikiem wiodącym, który był od początku, a który doprowadził do rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego była fama męczeństwa i świętości widoczna w momencie śmierci kandydata na ołtarze i zaraz po niej. Była ona spontaniczna i niewymuszona oraz trwała i wieczysta. Rozpowszechniona między osobami godnymi wiary i funkcjonująca u znaczącej części ludu Bożego. Doświadczenie II wojny światowej, a także usytuowanie powojennej Polski w ścisłej kontroli od Związku Radzieckiego nie zdołały jej przyćmić.
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Sprawozdania
- o. Sebastian Wiśniewski OMI
Sprawozdanie z VIII Sympozjum naukowego poświęconego osobie bł. Bolesławy Lament w 150. rocznicę urodzin, Łowicz, 19 V 2012 r.
Przegląd bibliograficzny
- ks. Czesław Galek
Edward Walewander, Kapłani w mojej pamięci, Lublin 2021 - Teresa Nowacka
Eugeniusz Suwiński, Wychowanie wobec współczesnych wyzwań, Toruń 2021 - ks. Janusz Gręźlikowski
Chciałbym spotkać każdego z was… Posługa biskupa Stanisława Stefanka, red. A. Pryba, Poznań 2022 - Elżbieta Orzechowska
Zygmunt Zieliński, Irracjonalny racjonalizm, Toruń 2022 - Eugeniusz Sakowicz
Piotr Koźlak, O przyjaźni z Bogiem i ludźmi. 10 zasad budowania i umacniania więzi, Kraków 2022