wrzesień – październik 2020
SPIS TREŚCI
- Marek Marczewski
Wprowadzenie
- Eugeniusz Sakowicz
Religia i wiaraŻyjemy w świecie rozlicznych definicji, w tym wielorakich definicji religii i wiary. Ważnym jest, by „rozumieć” słowa opisujące rzeczywistość. Pojmowanie religii jako życiowego stosunku człowieka do Istoty Ponadziemskiej ma ważkie skutki. Pokonuje bariery dzielące ludzi stawia ich wobec Wielkiej Tajemnicy – wobec Boga.
W dziejach refleksji filozoficzno-religijnej bywało, iż z jednej strony utożsamiano religię z wiarą, z drugiej zaś ostro te dwie rzeczywistości przeciwstawiano sobie. Człowiek stający wobec religii (która jest „częścią” kultury), czy w ogóle wobec religii w jej specyfice, może przyjąć postawę afirmacji bądź negacji. Chrześcijaństwo ceniąc niezmiernie wolność człowieka nie przymusza nikogo do wiary.
Wiara w Boga w Trójcy jedynego jest wg chrześcijaństwa darem Wszechmogącego wspaniałomyślnie przekazanym stworzeniu – człowiekowi. Nie jest ona tylko zasobem informacji, czy wiedzą na tematy religijne. Wyraża się w postawie człowieka, jego stałym usposobieniu do wzbudzania myśli o Bogu, do pełnego szacunku wypowiadania się o Nim wobec innych ludzi. Wiara zobowiązuje do podejmowania uczynków świadczących o osobowej, bliskiej, szczerej „komunikacji” człowieka – istoty słabej, ziemskiej, z Istotą Wszechpotężną – Najwyższym, Wszechpotężnym, Dobrym Bogiem, Który-jest-Miłością. - Paweł Skrzydlewski
Akt wiary jako akt poznania. Kilka uwag nie tylko filozoficznychPraca omawia wiarę jako akt ludzki przyjęcia prawdy pod wpływem woli a także wiarę pojętą jako akt życia duchowego, religijnego człowieka związany z przyjęciem przez człowieka Objawionej Prawdy. Za o. Jackiem Woronieckim akcentuje potrzebę wychowania w człowieku tzw. sensus catholicus, który niesie dla człowieka „głębokie i całkowite przejęcie się zasadami katolickimi, sprawiające, że człowiek w każdej niemal sytuacji życiowej bez długich wahań i namysłów znajduje od razu (…) katolicki punkt widzenia i katolickie rozwiązanie”. Zmysł ten zdaniem autora najlepiej wiąże się i przekazuję sens poznawczego aspektu wiary religijnej dla człowieka.
W pracy analizowano także zagrożenia samej wiary religijnej jakie płyną ze strony pseudo-filozofii., będącej w istocie formą myślenia i krytyki ludzkiego poznania, które prowadzi do agnostycyzmu, relatywizmu oraz destrukcji życia racjonalnego osoby ludzkiej. Praca w swej treści wykorzystuje osiągnięcia poznawcze realistycznej filozofii św. Tomasza z Akwinu oraz związanej z nią tradycji filozofowania. - ks. Tomasz Duma
Fides quaerens intellectumW artykule autor podejmuje problem racjonalnego ujęcia prawd wiary, który w średniowieczu św. Anzlem z Canterbury wyraził w zwięzłej formule fides quaerens intellectum. Rozważania uwzględniają główne ujęcia tego problemu w dziejach chrześcijańskiej teologii i filozofii, niezbędne do tego, aby można było podjąć próbę jego współczesnej interpretacji. Na początku zostało przedstawione stanowisko św. Augustyna, który jasno podkreślał konieczność zaangażowania rozumu w wyjaśnianie treści zawartych w chrześcijańskim Objawieniu, co wyraził w słynnym stwierdzeniu intellectus fidei (zrozumienie wiary). Kolejnym krokiem analiz jest myśl św. Anzelma, który swoim czysto racjonalnym namysłem nad prawdami wiary wyznaczył program dla średniowiecznej teologii. Podobnie do św. Augustyna opierał on poznanie dotyczące rzeczy nadprzyrodzonych na wierze, dokonując zarazem znacznej radykalizacji związku wiary z rozumem, przez przyznanie czystemu rozumowi ludzkiemu daleko większych kompetencji w tłumaczeniu treści wiary. Ważnym punktem zwrotnym była propozycja św. Tomasza z Akwinu, którą autor przedstawił uwydatniając autonomię zarówno porządku poznania rozumowego, jak i poznania na drodze wiary. Przyznanie rozumowi zdolności poznania prawd nadprzyrodzonych, mimo że w bardzo ograniczonym zakresie, ma istotne znaczenie dla dopełnienia poznania realizowanego na drodze wiary. W dalszych rozważaniach autor odniósł się do teologii nowożytnej i współczesnej, zarówno w tradycji protestanckiej, jak i katolickiej. Odnotował najpierw zerwanie z naturalnym poznaniem Boga na gruncie protestantyzmu, które zostało przełamane swoistym zwrotem ku racjonalności poznania naukowego, w wyniku czego dochodziło do negowania treści wiary. Tendencje te znalazły rezonans także w środowiskach katolickich, jakkolwiek ze względu na silną pozycję filozofii ich skutki nie były tak dalekosiężne. Niemniej wydatnie wpłynęło to na zrelatywizowanie podejścia do filozofii teologów katolickich. W ostatnim punkcie autor przedstawia próbę współczesnej interpretacji formuły fides quaerens intellectum, podkreślając kluczową rolę filozofii w racjonalizacji prawd wiary. Jest to niezbędne dla teologii chrześcijańskiej, ponieważ musi ona uwzględniać nieredukcjonistyczny obraz świata, który może być sformułowany jedynie na gruncie filozofii bytu, jak również wymaga narzędzi poznawczych, których racjonalność i uniwersalność może zagwarantować jedynie wspomniana filozofia. - Robert T. Ptaszek
„Duchowe cudzołóstwo”. Kilka uwag na temat manipulacji wiarą w ruchach religijnychW artykule prezentuję manipulacje wiarą religijną, z jakimi mamy do czynienia w wyniku działalności grup nazywanych przez teologów sektami. Jako filozof religii posługuję się na ich określenie nazwą alternatywne (wobec chrześcijaństwa) ruchy religijne. Manipulację w sferze religii rozumiem dosyć szeroko: jest to każda forma nadużywania wiary religijnej mająca na celu wykorzystanie jej do partykularnych celów. Postawę taką za św. Tomaszem nazywam „duchowym cudzołóstwem” i oceniam jako teoretycznie błędną i praktycznie szkodliwą.
Ponieważ manipulacje religią przyjmują dziś liczne i bardzo różne formy koncentruję się na przedstawieniu sposobów, w jakie wiarą religijną manipulują trzy typy wspólnot: ruchy religijne odwołujące się do Biblii, sekty destrukcyjne oraz ruchy parareligijne.
Podsumowaniem artykułu jest próba wskazania głównych przyczyn, które sprawiają, że znacząca liczba żyjących obecnie ludzie akceptują tego typu manipulacje. - Marek Marczewski
Zagadnienie wiary w teologii pastoralnejWiara jest aktem nowego człowieka. Musi on się dopiero narodzić na nowo, by móc uwierzyć. Następuje to jednak tylko z Boga, a ściślej w Duchu Świętym: »Jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha, nie może wejść do królestwa Bożego« (J 3, 5). Do królestwa niebieskiego wchodzi się zaś przez wiarę. Zagadnienie wiary stawia bardzo wyraźnie i mocno problem relacji natury i łaski, także, a raczej przede wszystkim w odniesieniu do cnót teologalnych. Problem wiąże się z nauką o kondycji człowieka po grzechu pierworodnym, który jest pozbawiony pierwotnej świętości i sprawiedliwości.
W teologii pastoralnej zagadnienie relacji/współdziałania natury i łaski zostało przedstawione przez Czcigodnego Sługę Bożego, ks. Franciszka Blachnickiego na płaszczyźnie personalizmu dialogicznego, jako współdziałanie Boga i człowieka w pośrednictwie zbawczym Kościoła. U jego podstaw leżą trzy ustalenia: (a)Bóg umiłował, gdyśmy byli jeszcze grzesznikami (por. Rz 5, 8), (b) Bóg powołał człowieka z miłości do wolności, (c) Bóg jest w nas sprawcą chcenia i działania (por. Flp 2, 13).
Temat opracowania został przedstawiony w trzech punktach: (a) wiara w kontekście cnót teologalnych (stanowisko Jacka Woronieckiego OP), (b) teologalna cnota wiary, (c) wiara w procesie zbawczego pośrednictwa Kościoła.
Studia i refleksje
- ks. Jerzy Grodzki
Posłannictwo rodziny chrześcijańskiej w narodzie polskim w nauczaniu kardynała Stefana Wyszyńskiego i papieża Jana Pawła IICzłowiek ze względu na swoją godność przewyższa wszystkie wartości ziemskie, przerasta on nawet naród i ojczyznę. Jako dzieło samego Boga, stanowi wartość nadrzędną, będąc jednocześnie celem rodziny, narodu i państwa. Rodzina w myśli społecznej prymasa Stefana Wyszyńskiego i Jana Pawła II stanowi punkt centralny – obok narodu jest ona społecznością najbliższą człowiekowi.
W obecnych czasach rodzina jest przedmiotem ataków ze strony licznych sił, które chciałyby ją zniszczyć lub przynajmniej zniekształcić przez wyrugowanie chrześcijaństwa z życia publicznego oraz przedefiniowanie takich pojęć jak: życie, małżeństwo, rodzina, narodowość, płeć, seksualność. Szczególnie jaskrawymi przypadkami jest mentalność przeciwna poczęciu nowego życia, niewłaściwe rozumienie płodności miłości małżeńskiej, mit o „klęsce płodności”, ustawa dopuszczająca niszczenie życia ludzkiego w łonie matki, aborcja eugeniczna, hedonistyczna i nieodpowiedzialna postawa wobec życia ludzkiego, nierozerwalność małżeństwa. - Marlena Matusiak
Związek niedzieli z podstawowymi prawdami antropologii chrześcijańskiej na podstawie listu apostolskiego Jana Pawła II Dies DominiNiedziela, Dzień Pański, jest pierwszym i najstarszym świętem Kościoła, a podstawą jej świętowanie jest zmartwychwstanie Chrystusa. Najważniejszym elementem świętowania Dnia Pańskiego jest uczestnictwo w Eucharystii, którą ustanowił sam Chrystus jako pamiątkę swej męki i zmartwychwstania. Każda niedziela jest dniem, który Bóg daje człowiekowi, by człowiek mógł oderwać się od codziennych spraw i trosk, a zwrócić się ku Bogu i Jemu ofiarował swą codzienność. Jest dniem radości, której źródłem jest spotkanie ze zmartwychwstałym Chrystusem. W dzień Pański jesteśmy wezwani do odpoczynku, by w ten sposób świętować zwycięstwo Chrystusa nad grzechem i śmiercią. Jest to czas dany nam od Boga, by człowiek nie został zniewolony przez pracę. Każda niedziela jest dniem solidarności z innymi ludźmi, dniem który w szczególny sposób należy poświęcić działalności charytatywnej i dziełom miłosierdzia. - ks. Sebastian Krupniewski
Cmentarz w Dobrzyniu nad Wisłą. Znak wiary ludu Bożego i pamięci o zmarłychDawne cmentarze w Dobrzyniu nad Wisłą przy kościołach p.w. Krzyża Świętego i św. Szczepana, pierwszego męczennika oraz św. Stanisława, Biskupa i Męczennika nie istnieją. Dzisiejszy dobrzyński cmentarz parafii rzymskokatolickiej pw. Wniebowzięcia N.M.P. powstał na początku XIX wieku i jest ulokowany przy ulicy prowadzącej w stronę Sierpca. Czas powstania tego cmentarza wpisuje się w historię wyprowadzania pochówków pod koniec XVIII wieku poza obręb miast i wiosek. Taki pomysł zrodził się już u przedstawicieli państwa polskiego i Kościoła rzymskokatolickiego w 1770 roku, ale został przerwany w 1772 przez I rozbiór Polski. W nowej rzeczywistości władze kościelne i zaborcy kontynuowali podjętą myśl, by ostatecznie w 1846 roku zakazać pochówków w miastach i wioskach.
Autor przedstawił w tym artykule krótką historię pochówków chrześcijańskich, dawne i obecne prawa kościelne i państwowe dotyczące cmentarzy, zakres prac remontowo-budowlanych wykonanych na cmentarzu w Dobrzyniu nad Wisłą w latach 1986-2018. Następnie wyodrębnił groby historyczne, zabytkowe i z czasów wojen światowych. Na koniec przedstawił stan prac inwentaryzacyjnych przeprowadzanych na cmentarzu zgodnie z zaleceniami państwowymi i XLIII Synodu Diecezji Płockiej.
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Przegląd bibliograficzny
- Janusz Mariański, Kondycja religijna i moralna młodzieży szkół średnich w latach 1988–1998–2005–2017 (raport z ogólnopolskich badań socjologicznych), Toruń 2018 – Andrzej Tarczyński
- Ignacy Dec, Siejba słowa, t. 53–54: Duch, który umacnia miłość, cz. 1–2, Świdnica 2020 – ks. Zdzisław Pawlak