marzec – kwiecień 2016
SPIS TREŚCI
- KS. WOJCIECH OSIAL – Historia katechizmu powszechnego w Kościele katolickim od Soboru Trydenckiego do Katechizmu Kościoła katolickiego
- KS. JANUSZ BARTCZAK – Historia i znaczenie kadzidła w liturgii Kościoła
- PRZEMYSŁAW KALETA – Stemma Ordinis Sancti Pauli Primi Eremitae Herb zakonu paulinów
- KS. MACIEJ MAŁYGA – Wojna apostatów. I wojna światowa jako wynik europejskiego nihilizmu
- KS. JÓZEF DĘBIŃSKI – Przyczynek do historii terroryzmu
Studia i refleksje
- AGNIESZKA WYRĄBKIEWICZ – „Stworzeni na obraz Chrystusa”. Natura ludzka w In inscriptiones Psalmorum św. Grzegorza z Nyssy
- MAREK FIAŁKOWSKI OFMCONV – Church and Sects. Kościół i sekty
- KS. ZBIGNIEW ZAREMBSKI – Wartość sakramentu małżeństwa dla życia małżeńsko-rodzinnego
- KS. EDWARD WASILEWSKI – Motywacja eschatologiczna w przepowiadaniu
- ANDRZEJ T. KUBANOWSKI – Chrystianologia moralna. Nowe ujęcie nauki o moralności chrześcijańskiej według św. Tomasza z Akwinu
- KS. DARIUSZ LIPIEC – Parafialna rada duszpasterska jako zespół kierowany
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Przegląd bibliograficzny
- Leszek Jażdżewski, Dzieje Kościoła katolickiego na obecnym obszarze archidiecezji gdańskiej, t. 2: Nowożytność, Pelplin 2015 – ks. Wojciech Cichosz
- Sylwia Galij-Skarbińska, Uniwersytet wobec inwigilacji. Postawy polityczne środowiska akademickiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w latach 1970–1980 w świetle akt Służby Bezpieczeństwa, Toruń 2012 – ks. Józef Dębiński
- Ksiądz Stanisław Librowski – archiwista, historyk Kościoła i dydaktyk, red. W.W. Żurek, D. Kiper, Lublin 2015 – ks. Kazimierz Rulka
- Edmund Kowalski, Człowiek i bioetyka. Zagadnienia biomedyczne dla duszpasterzy i katechetów, Kraków 2015 – ks. Julian Głowacki
- Wojenne dzieciństwo. Wspomnienia, Lublin 2014 – ks. Edward Walewander
- Włodzimierz Gałązka, Dziecięctwo duchowe w charyzmacie Założyciela o. Anzelma Gądka, Warszawa 2013 – ks. Ireneusz Werbiński
STRESZCZENIA
- KS. JANUSZ BARTCZAK – Historia i znaczenie kadzidła w liturgii Kościoła
Kadzidło stosowane we współczesnej liturgii Kościoła wywodzi się już z praktyk starożytnych religii monoteistycznych i politeistycznych. W judaizmie składano ofiary kadzielne na znak modlitwy i czci okazywanej tylko Bogu, a wszelkie nadużycia były potępiane. Powszechnie spalane wonności w pogańskim Rzymie były nie do pogodzenia z gorliwą wiarą pierwszych chrześcijan, co stawało się przyczyną nawet męczeńskiej śmierci. Po ustąpieniu prześladowań zauważa się rozwój stosowania kadzidła, inny w Rzymie i inny w Galii. W czasach Piusa V znane jest okadzanie w tych momentach liturgii, które są znane obecnie, jednak głównie dla oddania czci i podniosłości wydarzenia; stąd użycie kadzidła jest obowiązkowe podczas Missa solemnis. Po Soborze Watykańskim II stosowanie kadzidła dopuszczone jest w każdej formie Mszy św., ale nigdy obowiązkowo, przez co używane jest rzadziej. Po reformie soborowej ukazywana jest symbolika chrystocentryczna – wertykalna i horyzontalna – obecna już w pismach patrystycznych. Związane ściśle z Mszą św. okadzenia stosuje się także w Liturgii Godzin, podczas pogrzebu, wystawienia Najświętszego Sakramentu oraz procesji eucharystycznych. Każda z tych czynności ma przypominać o Chrystusie, który palony ogniem miłości, pozwolił się – niczym ziarna kadzidła – złożyć Ojcu w ofierze, oddając Mu cześć w sposób najdoskonalszy. Przyjemna woń oznaczająca Jego boską miłość ma gromadzić chrześcijan na modlitwie i zachęcać do życia, które stanie się ofiarą miłą Bogu.
- PRZEMYSŁAW KALETA – Stemma Ordinis Sancti Pauli Primi Eremitae Herb zakonu paulinów
Niniejsza praca zawiera krótką historię powstania zakonu św. Pawła Pierwszego Pustelnika i sprowadzenia go do Polski. Oprócz tego praca oscyluje wokół zagadnienia herbu paulinów, który ukształtował się dopiero w XVII w., pomimo że jest to średniowieczny zakon. Zaprezentowane są w tej pracy ideologiczne wyobrażenia herbu paulinów, oraz wszystkie dostępne dla zwiedzających zabytki heraldyczne tego zakonu na Jasnej Górze w Częstochowie.
- KS. MACIEJ MAŁYGA – Wojna apostatów. I wojna światowa jako wynik europejskiego nihilizmu
I Wojna Światowa była rezultatem nie tylko zachodzących w ówczesnej Europie przemian politycznych i gospodarczych, lecz także procesów duchowych. Stała się możliwa dzięki europejskiemu nihilizmowi, streszczającemu się w nietzscheańskim stwierdzeniu „Bóg jest martwy”. Z licznych wypowiedzi z lat poprzedzających sierpień 1914 r. przebija ogarniająca Europejczyków pustka, melancholia i świadomość braku wartości, w obliczu których wojna jawiła się jako osobiste i narodowe odnowienie; stąd entuzjazm ulic Berlina i Paryża w reakcji na deklaracje wojny. Na wiele lat przed Wielką Wojną ten związek jasno nakreślił Friedrich Nietzsche, wieszcząc nadchodzące barbarzyństwo, natomiast już post factum w ten sposób problem interpretowali m.in. Martin Heidegger i Karl Löwith. Na płaszczyźnie społecznej istotną rolę w rodzeniu się wojny odegrała ideologia nacjonalizmu, która w miejsce „umarłego Boga” postawiła naród, natomiast w wymiarze pojedynczego człowieka „śmierć Boga” oznaczała powrót fascynacji dziką siłą, co podkreślił Heinrich Heine. Szukanie najgłębszych przyczyn wojny w ludzkim sercu ma ewangeliczne korzenie, dlatego to również w sercu, jeśli jest ogarnięte wiarą, rodzi się pokój, czego historycznym świadectwem jest tzw. „Rozejm Bożonarodzeniowy” z grudnia 1914 roku.
- KS. JÓZEF DĘBIŃSKI – Przyczynek do historii terroryzmu
Terroryzm, jako zjawisko podważające prawa boskie i ludzkie, towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Jest wielopłaszczyznowy, wieloaspektowy i dynamiczny, podlega różnorodnym transformacjom. W historii był zawsze ktoś, kto był gotów zapłacić za zabicie panującego monarchy, aby samemu objąć rządy. Najstarszą historycznie udokumentowaną grupą terrorystyczną byli Sykariusze, żydowskie stronnictwo polityczne działające na terenie Izraela w połowie I wieku. Kolejnymi znanymi grupami terrorystami byli assasyni (Persja) i wojownicy Ninja (Japonia). W Europie intensywny rozwój terroryzmu nastąpił w XVIII w., zwłaszcza w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Kolejne jego przejawy można było zaobserwować na przełomie XIX i XX w, m.in. terroryzm separatystyczny w Irlandii Północnej, komunistyczny w Rosji Sowieckiej i nazistowski w Niemczech. Po upadku ZSRR i wstrzymaniu potajemnego wsparcia terrorystów przez służby państw byłego bloku wschodniego zniknęła siła napędowa światowego terroru. Stopniowo jednak jej miejsce zaczęli zajmować fanatycy islamscy wspierani przez niektóre państwa i organizacje arabskie oraz inne grupy muzułmańskie. Po tych przemianach współczesny terroryzm wkroczył w nową fazę i stanowi zagrożenie nie dla jednego, ale dla wielu państw.
Jednym z istotnych motywów działalności terrorystów islamskich jest czynnik religijny. Skala operacji samobójczych wskazuje, że fanatyzm religijny ma dla fundamentalizmu islamskiego istotne znaczenie. Obecnie szczególnie groźna jest Al’Kaida i wyznawcy Państwa Islamskiego, wspierani przez niektóre państwa i organizacje arabskie oraz inne grupy muzułmańskie. Zwalczanie terroryzmu jest wezwaniem dla całej społeczności międzynarodowej.
Studia i refleksje
- AGNIESZKA WYRĄBKIEWICZ – „Stworzeni na obraz Chrystusa”. Natura ludzka w In inscriptiones Psalmorum św. Grzegorza z Nyssy
Grzegorz z Nyssy w alegorycznej interpretacji Psałterza koncentruje swoje rozważania wokół kwestii rozwoju duchowego człowieka. Uwypuklając zagadnienie podobieństwa człowieka do Boga, starożytny Autor podaje zarys własnej doktryny o naturze ludzkiej, a więc realistycznie pojętej monadzie. Dzięki temu traktat egzegetyczny In inscriptiones Psalmorum staje się swoistym kompendium tematów związanych z człowieczeństwem ukształtowanym na wzór obrazu Bożego – Chrystusa (Kol 1, 16). Stąd niniejsze opracowanie ma na celu określenie istoty i właściwych cech człowieczeństwa. Obok ikonicznego charakteru natury ludzkiej artykuł podejmuje również aspekt dynamizmu oraz mistycznej jedności wszystkich ludzi. Odkrycie prawdziwego oblicza nieskażonej grzechem natury ma prowadzić wiernych ku obraniu właściwej drogi uświęcenia poprzez realizację pełni człowieczeństwa w jego chrystologicznym wzorcu.
- MAREK FIAŁKOWSKI OFMCONV – Church and Sects. Kościół i sekty
Dynamicznie rozwijające się sekty stanowią jedno ze znaczących zjawisk współczesnego świata. Fenomen sekt stawia przed Kościołem konkretne wyzwania, wymagające podjęcia adekwatnych działań duszpasterskich. W tej strategii chodzi przede wszystkim o działania profilaktyczne, wzmacniające i pogłębiające wiarę członków Kościoła. Artykuł omawia wybrane działania Kościoła wobec sekt, które wydają się szczególnie ważne i skuteczne. Należą do nich: przekazywanie rzetelnych informacji dotyczących sekt, ukazywanie i wspieranie rodziny jako środowiska chroniącego przed wpływem sekt, troska o pogłębianie wiedzy religijnej, liturgię i modlitwę oraz promowanie zrzeszeń religijnych.
- KS. ZBIGNIEW ZAREMBSKI – Wartość sakramentu małżeństwa dla życia małżeńsko-rodzinnego
Małżeństwo to szczególna instytucja w społeczności ludzkiej zawdzięczająca swe istnienie Bogu, który stworzył człowieka jako mężczyznę i kobietę na swój obraz i podobieństwo. Dogmatem wiary jest, że małżeństwo jest sakramentem, czyli znakiem miłości i wierności Boga. Sakrament małżeństwa umacnia i konsekruje małżonków do obowiązków i godności ich stanu. Udoskonala miłość małżeńską, umacnia wspólnotę jaka tworzą małżonkowie i wpisuje ich w tajemnicę Kościoła.
Przede wszystkim sakrament ten zapewnia małżonkom stałą obecność Chrystusa w ich życiu i Jego permanentną łaskę. Niestety we współczesnej rzeczywistości obserwujemy także wśród wiernych Kościoła katolickiego wyraźny brak świadomości wartości sakramentu małżeństwa, czego wyrazem są liczne rozwody i wolne związki. Stąd jawi się konieczność wskazywania na wartości jakie wnosi w życie małżeńsko-rodzinne sakrament małżeństwa oraz pozostałe sakramenty Kościoła.
- KS. EDWARD WASILEWSKI – Motywacja eschatologiczna w przepowiadaniu
Tematyka eschatologiczna w przepowiadaniu homilijnym powinna zajmować szczególne miejsce. Prawda o sądzie ostatecznym towarzyszy w modlitwie liturgicznej i prywatnej. Opisom sądu ostatecznego wiele miejsca poświęca ewangelia według św. Mateusza. Temat ten znalazł swoje odzwierciedlenie także w nauczaniu św. Grzegorza Wielkiego, który przypomina, że na sądzie ostatecznym wszystkie nasze występki zostaną publicznie ujawnione wobec całego świata. Dzień sądu dla sprawiedliwych będzie dniem radosnego spotkania z Chrystusem, który przyjdzie w swej chwale.
- KS. DARIUSZ LIPIEC – Parafialna rada duszpasterska jako zespół kierowany
W artykule został podjęty problem parafialnej rady duszpasterskiej w świetle nauk o zarządzaniu. Działalność parafialnej rady duszpasterskiej została ujęta w kategoriach zespołu kierowanego. Opisany został rozwój rady parafialnej w świetle nauk ekonomicznych, zagadnienie jej zwartości, kształtowania się w niej norm grupowych oraz zarządzania konfliktami. W artykule wykazano, że chociaż parafialna rada duszpasterska funkcjonuje w Kościele kierującym przede wszystkim zasadami wypływającymi z Objawienia Bożego, zasady i metody pracy właściwe dla zespołów kierowanych mogą się okazać pomocne w kierowaniu radami duszpasterskimi i pooprawiać skuteczność i działalności.