MAJ – CZERWIEC 2015 r.
SPIS TREŚCI
- Wprowadzenie – ks. Zbigniew Gmurczyk
- KS. JÓZEF DĘBIŃSKI – Stosunki państwo – Kościół katolicki w Polsce w latach 1914–2014
- KS. ANDRZEJ DOBRZYŃSKI – Zadane zwycięstwo. Moralne i kulturowe znaczenie bitwy o Monte Cassino w nauczaniu św. Jana Pawła II
- KS. ZBIGNIEW GMURCZYK – Świadkowie „narodzin” Archiwum Diecezjalnego we Włocławku
- AGNIESZKA KOBUS – Sieć parafialna diecezji gdańskiej w latach 1922–1945
- KS. ADAM ORCZYK – Odnowa duchowieństwa według przedstawicieli francuskiej szkoły duchowości XVII wieku. Wprowadzanie dekretu Soboru Trydenckiego o seminariach we Francji
- PRZEMYSŁAW KALETA – Fundacje kościelne polskich możnowładców w XII wieku
STUDIA I REFLEKSJE
- KS. KAZIMIERZ SKOCZYLAS – Młodzież wiejska Kujaw Wschodnich wobec wybranych wartości moralnych
- DARIUSZ ADAMCZYK – Powołanie do macierzyństwa jako potwierdzenie tożsamości kobiety
SPRAWY KOŚCIELNE I DUSZPASTERSKIE
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne).
PRZEGLĄD BIBLIOGRAFICZNY
- Ireneusz Mroczkowski, Rodzina, gender i nowy feminizm. Podstawy chrześcijańskiej obrony i promocji rodziny, Płock 2014– ks. Julian Głowacki
- Wołyń 1943. Pamięć złych czasów i symbol pojednania?, red. S. Galij-Skarbińska, Toruń 2014 – ks. Józef Dębiński
- Zbigniew Szygenda, Wiara rodzi się ze słuchania, Włocławek 2015 – ks. Henryk Witczak
- Krzysztof Witko, Nie bądź niedowiarkiem, lecz wierzącym. W kręgu teologii chrześcijańskiej egzystencji, Lublin 2014 – Eugeniusz Sakowicz
- Henryk Nadrowski, Sacrum czasoprzestrzeni – reinterpretacje – kontrowersje – świat wartości, Toruń 2012 – ks. Bogusław Nadolski TCh
STRESZCZENIA
- KS. JÓZEF DĘBIŃSKI – Stosunki państwo – Kościół katolicki w Polsce w latach 1914–2014
Kościół katolicki miał wielki wkład w powstanie państwa polskiego w 1918 roku. Dzięki niemu przez lata niewoli w sercach wszystkich warstw społecznych żyła myśl o niepodległości. Aktywnie uczestniczył w procesie scalania ziem polskich; poparł powstanie wielkopolskie i powstania śląskie, brał udział w działalności plebiscytowej na Warmii i Mazurach oraz na Górnym Śląsku. W okresie zagrożenia Polski ze strony bolszewickiej Rosji w 1920 roku stanął po stronie państwa i narodu.
Najważniejsze sprawy między Kościołem a państwem uregulował konkordat zawarty pomiędzy Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską, podpisany w Rzymie 10 lutego 1925 roku. Dzięki konkordatowi stosunki Kościół – państwo na ogół były poprawne, nad czym czuwała Stolica Apostolska poprzez swoich nuncjuszy oraz prymasi Polski Edmund Dalbor i August Hlond. Marszałek J. Piłsudski nigdy nie walczył z Kościołem, można powiedzieć, że był do niego nastawiony życzliwie. Miał świadomość, że Polska wysunięta na Wschód musi mieć pomoc największej siły moralnej, jaką był Kościół katolicki.
W wolnej Polsce Kościół odegrał ważną rolę na polu oświaty. W 1918 roku utworzono Katolicki Uniwersytet w Lublinie, w diecezjach organizowano gimnazja diecezjalne oraz niższe seminaria duchowne. Zakony i zgromadzenia zakonne prowadziły szkoły podstawowe, średnie i zawodowe.
W stosunkach państwo-Kościół w II Rzeczpospolitej wytworzyła się pewna symbioza. Istniała współpraca i obie instytucje w pewien sposób szukały wzajemnego poparcia, a drobne dysonanse między rządem a poszczególnymi biskupami lub administracją terenową były z reguły dość szybko likwidowane, a tym samym nie urastały do rangi większych problemów.
Po drugiej wojnie światowej został zerwany konkordat. Nie miało to jednak praktycznego znaczenia, gdyż w grę wchodziły inne już zasady stosunków państwo – Kościół, oparte na doktrynie całkowitego rozdziału państwa od Kościoła, co w konsekwencji miało doprowadzić do ukształtowania typowo państwa świeckiego. W okresie komunizmu Kościół katolicki był jedyną instytucją niezależną od ówczesnej władzy. Odwoływał się do podstawowych wartości moralnych i stanowił fundament tożsamości narodowej, pełnił duchowe przywództwo nad narodem. Mówił zawsze prawdę, pozwalał też ludziom w swoich świątyniach „odetchnąć” wolnością. Kościoły były azylami, dawały wielu ludziom możliwość przetrwania.
Po odsunięciu komunistów i zmianie władzy w Polsce doszło 28 lipca 1993 roku do podpisania konkordatu przez abp. Józefa Kowalczyka, ówczesnego nuncjusza apostolskiego w Polsce i Krzysztofa Skubiszewskiego, ówczesnego ministra spraw zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej. Dokument ratyfikowany został 23 lutego 1998 roku przez prezydenta Polski i papieża Jana Pawła II, a w życie wszedł 25 kwietnia 1998 roku.
Aktualne stosunki państwo- Kościół są w zasadzie poprawne, nacechowane szukaniem spokoju i unikaniem zadrażnień. Niepokoić jednak może brak woli ze strony rządu do rozwiązywania spraw na rzecz dobra wspólnego, m.in. następstwa wdrażania unijnych procedur tzw. polityki równościowej, brak ustawodawstwa w sprawie in vitro, spór wokół statusu nauczania religii w szkole czy obecność krzyża w przestrzeni publicznej. Nie bez znaczenia jest też obrażanie uczuć religijnych w działalności artystycznej czy kwestionowanie obecności katolików w życiu publicznym przy relatywnym stosowaniu prawa przez państwo.
- KS. ANDRZEJ DOBRZYŃSKI – Zadane zwycięstwo. Moralne i kulturowe znaczenie bitwy o Monte Cassino w nauczaniu św. Jana Pawła II
Artykuł „Zadane zwycięstwo. Moralne i kulturalne znaczenie bitwy o Monte Cassino w nauczaniu św. Jana Pawła II” stanowi teologiczną analizę papieskich przemówień wygłoszonych z okazji kolejnych rocznic bitwy przypadających w czasie jego pontyfikatu. Ojciec Święty zwrócił uwagę na symboliczne znaczenie zwycięstwa dla ocalenia i ugruntowania chrześcijańskiego dziedzictwa Europy, co ma aktualną wymowę dla współczesnych zmagań o kulturowy kształt Starego Kontynentu. Wartość poświęcenia polskich żołnierzy, którzy walczyli za wolność Ojczyzny i innych narodów, ujmował w perspektywie wiary. Nie dane było im wyzwolić swojego kraju od okupanta i byli zmuszeni pozostać na emigracji. Po latach ich żołnierski trud zaowocował przemianami politycznymi prowadzącymi do demokratycznej Polski. Przemówienia papieskie stanowią przykład teologicznej refleksji dotyczącej dziejów Ojczyzny.
- AGNIESZKA KOBUS – Sieć parafialna diecezji gdańskiej w latach 1922–1945
Artykuł poświęcony został organizacji terenowej Kościoła katolickiego na ziemi gdańskiej w latach 1922-1945. Opisano zmiany terytorialne jakich doszło okresie międzywojennym i przedstawiono pierwotny zasięg terytorialny parafii powstałych za rządów bpa E. O’Rourke oraz bpa K. M. Spletta. Wkrótce po odłączeniu ziemi gdańskiej od Niemiec w 1920 r. doszło do poważnego sporu między ludnością polską a niemiecką o dalszą przynależność diecezjalną II Wolnego Miasta Gdańska. W wyniku tego konfliktu w 1922 r. powstała administracja apostolska, trzy lata później przekształcona w diecezję gdańską. W jej granicach znalazło się 37 parafii. Do 1939 r. diecezja powiększyła się o kolejnych 8 parafii, natomiast w okresie II wojny światowej gdańscy biskupi ograniczyli się tylko do bieżącej, niezbędnej administracji parafiami.
- KS. ADAM ORCZYK – Odnowa duchowieństwa według przedstawicieli francuskiej szkoły duchowości XVII wieku. Wprowadzanie dekretu Soboru Trydenckiego o seminariach we Francji
W siedemnastowiecznej Francji przedstawiciele tzw. francuskiej szkoły duchowości (Piotr de Bérulle, Karol de Condren, Jan-Jakub Olier, św. Jan Eudes, św. Wincenty à Paulo i inni), świadomi wielkości powołania i posłannictwa kapłańskiego, podjęli się dzieła odnowy duchowieństwa w myśl zaleceń Soboru Trydenckiego, w przekonaniu, że potrzebuje ono przede wszystkim trzech rzeczy: świętości, wiedzy i autorytetu.
W swoim nauczaniu sformułowali teologiczne zasady duchowości kapłańskiej w oparciu o kapłaństwo Jezusa Chrystusa i naśladowanie stanów Jego duszy. Odwołując się do tajemnicy wcielenia Syna Bożego, przyczynili się do wypracowania koncepcji teologicznej, według której kapłan to niejako „drugi Chrystus” (alter Christus), stający się pośrednikiem w relacjach między Bogiem a ludźmi, co stawia przed nim nie tylko wysokie wymagania intelektualne, moralne i duchowe, ale przede wszystkim domaga się świętości życia.
Aby osiągnąć powyższe cele formacyjne, wspomniani reformatorzy Kościoła założyli zgromadzenia zakonne, które obok typowej pracy ewangelizacyjnej poświęcały się kształceniu i wychowaniu młodego duchowieństwa diecezjalnego w zakładanych prze siebie seminariach, stając się na kilka stuleci specjalistami w tej dziedzinie. Jednocześnie wypracowali bądź przypomnieli obowiązujące formy życia ascetycznego kapłanów, które w jakiejś mierze obowiązują po dzień dzisiejszy.
- PRZEMYSŁAW KALETA – Fundacje kościelne polskich możnowładców w XII wieku
Praca oscylująca wokół tematyki fundacji kościelnych dokonanych przez możnych świeckich w XII wieku. Najpoważniejszym problemem jest ustalenie zamożności poszczególnych możnowładców, gdyż w żadnych źródłach nie ma podanych takich informacji. Można jedynie przypuszczać na podstawie dokonanych czynów lub właśnie fundacji jak zamożny był dany człowiek. Dwunasty wiek, jest wiekiem w którym możnowładztwo „dobija się do bram władzy”, w którym tak naprawdę rodzi się możnowładztwo w Polsce. Poprzez Piotra Włostowica rozpoczynając, a na Bałdrzychu kończąc jest to ogólny przegląd fundatorów świeckich i ich samodzielnych fundacji.
STUDIA I REFLEKSJE
- KS. KAZIMIERZ SKOCZYLAS – Młodzież wiejska Kujaw Wschodnich wobec wybranych wartości moralnych
Świat wartości młodzieży wiejskiej z Kujaw Wschodnich kształtuje się pod wpływem wartości przekazywanych przez tradycję jak również dzięki uczestnictwu w życiu współczesnym Polski. W procesie interioryzacji wartości moralnych istotną rolę wypełnia również Kościół, którzy przez działalność duszpasterską uobecnia wartości religijne. Teren Kujaw Wschodnich na którym żyje młodzież wiejska jest terenem rolniczym. Na tym terenie dominują niezbyt duże indywidualne gospodarstwa rolne. Młodzież ta żyje pod wpływem wartości kultywowanych w środowisku wiejskim. Jej świat wartości kształtuje się w wyniku zderzenia różnych historycznych tradycji. Są tam obecne wartości kultywowane zarówno przez ziemiaństwo tego trenu jak też wartości eksponowane przez ruch ludowy z okresu międzywojennego. Pewien oddźwięk w ich świadomości mają też wartości przekazywane przez system socjalistyczny w okresie po II wojnie światowej aż do 1989 roku. Również przemiany ustrojowe i społeczne dokonujące się po 1989 roku przynoszą nowe ustosunkowanie się do promowanych wartości.
Świat wartości młodzieży wiejskiej tworzył się również na skutek intensywnego oddziaływania Kościoła Katolickiego na tym ternie. Ważną rolę w przekazywaniu wartości katolickich wypełnia rodzina i parafia. One upowszechniają nauczanie wiary i zawarte w nim wartości. Tu często przypomina się nauczanie papieża Jana Pawła II oraz jego obecność na ziemi kujawskiej. W nich żywy jest kult męczenników z okresu II wojny światowej, którzy są świadkami wiary. Stąd młodzi mogą czerpać inspirację do dawania świadectwa wierze.
Przeprowadzony sondaż ujawnia stosunek młodzieży do wartości religijno – moralnych. Choć młodzież w wysokim procencie deklaruje akceptację dla norm moralnych zawartych w Dekalogu, to nie zawsze konsekwentnie stosuje je w ocenach moralnych w życiu codziennym. Oceny zachowań seksualnych są rzadziej dokonywane według Dekalogu. Pojawia się tolerancja dla szkodzenia zdrowiu przez upijanie się. Młodzież nie akceptuje zachowań osłabiających państwo. Wśród niej nie ma akceptacji dla oszustw podatkowych i dla korupcji. W życiu rodzinnym jest dość wysoki poziom akceptacji dla rozwodów i stosowania środków antykoncepcyjnych. Dlatego zarówno w pracy duszpasterskiej jak i na katechezie oraz w mediach katolickich potrzebne jest akcentowanie konsekwentnego stosowania norm moralnych zawartych w Dekalogu.