lipiec/sierpień 2023
SPIS TREŚCI
- Marek Marczewski
Wprowadzenie
- Marek Marczewski
Dziecięctwo BożePrawda o dziecięctwie Bożym i rzeczywistość dziecięctwa Bożego zawiera w sobie relacje do Boga, Ojca Niebieskiego, do Chrystusa Syna Bożego, który przez zjednoczenie z sobą czyni nas dziećmi Bożymi, do Ducha świętego, który jest duchem dziecięctwa Bożego i który w nas mówi »Abba, Ojcze«, do Maryi, Matki Chrystusa i Matki braci Chrystusowych, członków Jego Mistycznego Ciała, do Kościoła, społeczności dzieci Bożych. Z prawdą o dziecięctwie Bożym są ściśle i organicznie związane prawdy o Chrzcie świętym i Eucharystii, o łasce uświęcającej, o niebie jako domu Ojca Niebieskiego i miejscu przeznaczenia dzieci Bożych, o grzechu jako utraci łaski dziecięctwa Bożego, o szatanie, pragnącym nas pozbawić godności dziecka Bożego. Również całe życie moralne można ująć z punktu widzenia obrony, zachowania i rozwoju godności dziecka Bożego (ks. Franciszek Blachnicki). - Paweł Skrzydlewski
Wychowawcza funkcja kary i karcenia w ujęciu ojca Jacka WoronieckiegoAutor artykułu omawia funkcje wychowawcze kar i karcenia, wykorzystując myśl pedagogiczną i etyczną Ojca Jacka Woronieckiego. W swych rozważaniach za Woronieckim dowodził, że w cywilizacji Zachodu, przez wieki karcenie i same kary były postrzegane jako czynniki korektury moralnej, duchowej, czynnik naprawy człowieka, naprawy niekiedy niosącej dla winowajcy przykre przeżycia, ale ostatecznie dobroczynne, bo doskonalące jego samego. Za Woronieckim podkreślał, że nie sposób pominąć także dobroczynnego oddziaływania karcenia na społeczność ludzką, w której dzięki stosowaniu kar i karcenia pojawia się swoista „kultura prewencji przed złem”. Karcenie człowieka zatem nie tyle poniża, „co daje do myślenia” oraz odciąga od zła, utrudnia w wymiarze indywidualnym i społecznym czynienie zła. A zatem jest czymś co wspiera dobro i co prowadzi do dobra. Z tej racji, za Ojcem Jackiem Woronieckim należy dostrzec to, że samo karcenie jest aktem cnoty. W chrześcijańskiej kulturze Zachodu cnoty tej szczególnie wymagano od osób sprawujących władzę, czy to w rodzinie, czy to w jakiś innych formach życia wspólnotowego. W cnotę tę mieli być dobrze uposażeni nie tylko ojcowie rodzin i wychowawcy, ale przede wszystkim osoby sprawujące pieczę nad innymi osobami. - Andrzej Kołakowski
Kościół – rodzina – państwo jako środowiska wychowujące w ujęciu pedagogiki integralnej ojca Jacka WoronieckiegoCzłowiek jest istotą społeczną. Już starożytni filozofowie zdawali sobie sprawę z faktu, że poza społeczeństwem jego psychofizyczny rozwój jest niemożliwy. Podobnego zdania był Ojciec Jacek Woroniecki. Był przekonany, że pełnię człowieczeństwa jednostka może osiągnąć dzięki wsparciu rodziny, Kościoła i państwa. Wśród wymienionych środowisk centralne miejsce zajmuje rodzina. Dziecko przychodząc na świat od samego początku doświadcza życia w relacji społecznej, w niej też zyskuje doświadczenia niezbędne do interpretacji zjawisk społecznych w dorosłym życiu. Z uwagi na charakter więzi łączących członków rodziny, żadna instytucja nie może podważyć jej prawa do wychowania dzieci. Drugim pod względem znaczenia środowiskiem wychowawczym jest Kościół. Ponieważ prawa do wychowania zostały mu nadane przez samego Boga są one niepodważalne podobnie jak prawa rodziny. Państwo pełni rolę wspierającą. Jego głównym zadaniem w zakresie wychowania, jest wspieranie rodziny w tych obszarach, w których rodzice nie dają sobie rady. Harmonijna współpraca wszystkich wymienionych środowisk umożliwia osiągnięcie pełni rozwoju osobowego. - Danuta Opozda
Sprawność i nawyk w wychowaniu. Refleksja w świetle myśli ojca Jacka WoronieckiegoW artykule podjęto próbę refleksji nad kwestią sprawności i nawyku w rozwoju i wychowaniu człowieka. Na kanwie myśli o. Jacka Woronieckiego zawartej w pracy: Katolicka etyka wychowawcza. przedstawiono miejsce sprawności (cnót moralnych) w określaniu celu rozwoju i wychowania odwołując się również do perspektywy psychopedagogicznej. Zwrócono także uwagę na miejsce nawyku i mechanizmów wychowawczych w kształtowaniu czynności nawykowych. Zagadnienia te są ważnym wyzwaniem zarówno w obszarze opracowań teoretycznych jak i w praktyce wychowawczej, a analizy etyczne i wychowawcze o. J. Woronieckiego pozostają wciąż aktualne i odpowiadają tym wyzwaniom. - Ewa Dybowska
Autokreacyjne aspekty wychowania inspirowane myślą pedagogiczną ojca Jacka WoronieckiegoAutokreacja to aktywność człowieka, który nadaje bytowi ludzkiemu wyjątkowy i niepowtarzalny kształt. Nie jest aktem, który dokonuje się jednorazowo lecz stanowi proces, który dokonuje się w biegu życia jednostki i związany jest z dynamizmem rozwojowym człowieka. Jacek Woroniecki – człowiek szerokich horyzontów z wielką troską, ale i charakterystycznym dla sowich czasów myśleniem – wskazywał na doskonalenie się bytu ludzkiego. Wskazując aspekty autokreacji w myśli pedagogicznej Jacka Woronieckiego będziemy mieli świadomość i ukierunkowanie na cel, potencjalność osoby będącą właściwością wnętrza człowieka, cnoty umożliwiające wartościowe doskonalenie się osoby oraz relacje człowieka z samym sobą, otaczającym go środowiskiem i Bogiem. - Anna Błasiak, Agata Grapa
Cnota umiarkowania w wychowaniu rodzinnym – współczesny kontekst poglądów pedagogicznych o. Jacka WoronieckiegoPrzedmiotem refleksji naukowej niniejszego artykułu uczyniono kwestię aktualności poglądów o. Jacka (Adama) Woronieckiego (1878-1949) w odniesieniu do fenomenu cnót, ze szczególnym uwzględnieniem cnoty umiarkowania (łac. temperantia) i jej obecności oraz znaczenia we współczesnym wychowaniu rodzinnym. W czasach różnorodności i tymczasowości wzorów kulturowych, chaosu w sferze wartości fundamentalnych dla rozwoju, wychowanie moralne oparte na etyce cnót nabiera szczególnej potrzeby, stając się współczesnym wymogiem odziaływań wychowawczych.
Studia i refleksje
- Martyna Kozakiewicz
Prymat Piotrowy i dyktatura relatywizmu. Wymiary apologii w teologii Josepha Ratzingera/Benedykta XVIMyśl teologiczna Josepha Ratzingera/Benedykta XVI charakteryzuje się zarówno głębokim zrozumieniem i czcią wobec prawd wiary katolickiej, jak i niezwykle trafną analizą realiów panujących we współczesnym świecie i społeczeństwie. Niemiecki teolog w swojej twórczości niejednokrotnie podejmował trud obrony wiarygodności i racjonalności chrześcijaństwa wobec różnorakich zarzutów i ideologii charakteryzujących dzisiejszy kontekst kulturowy, polityczny i społeczny. Starał się również o systematyczne pogłębianie rozumienia teologii wśród katolików, widząc potrzebę wewnętrznego uzasadnienia nauczania Kościoła, tak, by mogło być ono fundamentem dla wszystkich wierzących. Odnosząc się do metod stosowanych w teologii fundamentalnej, a szczególnie jej wymiaru apologijnego, należy stwierdzić, że w myśli teologicznej Josepha Ratzingera/Benedykta XVI odnaleźć można apologię w wymiarze ad intra i ad extra.
Artykuł jest próbą uzasadnienia powyższej tezy, za przykłady biorąc teksty Josepha Ratzingera/Benedykta XVI poświęcone tematowi prymatu papieskiego oraz dyktatury relatywizmu. - Ks. Piotr Kaczmarek
The Image of Our Lady in Islam – Perspectives and Limits of Dialogue (Obraz Maryi w islamie – perspektywy i granice dialogu)Obraz Maryi w islamie może stać się pewnego rodzaju pomostem, łączącym świat chrześcijaństwa i islamu. Niewątpliwie wyznawcy religii muzułmańskiej przejawiają różne formy kultu wobec Matki Jezusa. Nawiedzają Jej sanktuaria i proszą Ją o pomoc w swoich sprawach. Kiedy jednak wchodzimy na grunt dogmatyczny, Maryja jest „odarta” z największej łaski, którą otrzymała od Boga – z Bożego macierzyństwa. Syn Marii dla muzułmanów jest tylko człowiekiem, choć szczególnie wyróżnionym pośród ludzi. Nie jest jednak Bogiem, stąd też mariologia muzułmańska pozbawiona jest fundamentalnych podstaw chrystologicznych. Porównując opisy koraniczne z relacjami zawartymi w Biblii, wyraźnie widać, jak relacja zaczerpnięta z Koranu przekręca fakty i myli postaci. Widać tu wyraźne wpływy pism apokryficznych. Należy oczyszczać obraz Maryi w świecie islamu, gdyż prawdziwy dialog można budować jedynie na prawdzie. Z drugiej strony widzimy ogromny problem – fałszywa opowieść o Maryi jest zawarta w Koranie, księdze, której przekazu żaden muzułmanin nie podda w wątpliwość. W powyższym artykule zostały zestawione teksty maryjne zawarte w Biblii i Koranie. Na podstawie tego porównania można wyraźnie dostrzec perspektywy i granice dialogu Kościoła z islamem. - Ks. Tobiasz Winnicki
Teologiczne podstawy powstawania spycimierskich kwiatowych dywanówDwuwiekowa tradycja przygotowywania kwietnych dywanów w Spycimierzu na procesję uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej w bezpośredni sposób wynika z misterium Eucharystii. Rokrocznie organizowane wydarzenie ma swoje źródło w unikalnym przeżywaniu liturgii uroczystości Bożego Ciała przez członków parafialnej wspólnoty. Głównym celem artykułu jest ukazanie teologicznych podstaw, na których opiera się lokalna tradycja budowania kwiecistych kompozycji w spycimierskiej wspólnocie wiary. W pierwszej części przedstawiony zostanie wymiar chrystologiczny tego wydarzenia. Druga część będzie skoncentrowana na wymiarze eklezjalnym. W ostatniej części do głosu dojdzie wymiar liturgiczny.
Tworzenie kwietnych dywanów na procesję uroczystości Bożego Ciała jest wydarzeniem wyjątkowym w skali całej Polski. Przygotowania do stworzenia trasy na procesję trwają kilka dni. Od poniedziałku przed uroczystością zrywane są z pół i łąk różnorodne kwiaty i rośliny ozdobne. Na kwietne kobierce przeznaczane są ich setki kilogramów. Następnie tworzone są kwietne dywany o łącznej długości prawie 2 km, by potem mogła przejść po nich procesja teoforyczna.
16 grudnia 2021 r. tradycja kwiatowych dywanów na procesje Bożego Ciała została wpisana na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości prowadzona przez Organizacje Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury. - Piotr Koprowski
Neoliberalizm a odrzucenie społeczneW artykule zwrócono uwagę na neoliberalny sposób urządzenia współczesnych społeczeństw, będący jednym ze źródeł występujących form odrzucenia społecznego. Nadrzędną wartością neoliberalizmu jest wolność. Współcześni neoliberałowie opowiadają się za zapewnieniem maksimum wolności każdej jednostce, niezależnie od jej statusu społecznego, zamożności czy przekonań polityczno-światopoglądowych. Zdaniem krytyków neoliberalizmu, neoliberalna praktyka społeczna wyklucza jednak część populacji z przywileju korzystania z wolności, m. in. osoby długotrwale bezrobotne, uboższe i legitymujące się chrześcijańsko-konserwatywnymi poglądami religijnymi. W tym kontekście mówią oni o neoliberalnych źródłach dzisiejszych form odrzucenia społecznego, zarówno w wymiarze społeczeństw europejskich, jak i w skali globalnej. Ludzie odrzuceni nie mają – w przeświadczeniu kontestatorów neoliberalizmu – żadnych szans na cieszenie się tak hołubioną przez neoliberałów wolnością. - Zofia Kuźniewska
Zarys dziejów pielęgniarstwa. Dzieje i misja na ziemiach polskich do 1945 r.Dobroczynność ma charakter religijny, ponieważ wynika z miłości człowieka do Boga. Czynić dobro wobec bliźniego, to nie tylko dawać mu dobra materialne, ale również ubogacać duchowo.
Problem opieki nad człowiekiem chorym, małym, ubogim towarzyszył społeczeństwu od samego początku istnienia ludzkości. Człowiek zawsze podejmował czynności mające na celu utrzymanie zdrowia i życia swego i drugiego człowieka. To stanowiło fundament ludzkiej aktywności.
Pielęgniarstwo, jako instytucja pielęgniarki zakonnej „siostry” zaczęło powstawać w okresie średniowiecza. W tym okresie pomoc potrzebującym była świadczona przez liczne klasztory. Do XIX w. działalność ta cały czas posiadała charakter charytatywny, pomocniczy. W czasach późniejszych działalność opiekuńcza sióstr zakonnych przekształciła się w nowy zawód, jakim jest pielęgniarstwo.
Niniejszy artykuł jest poświęcony kwestii stanowienia zawodu pielęgniarki w Polsce. Ma on na celu ukazanie zarysu idei pielęgnacji i jej przejawów w przeszłości, ze szczególnym uwzględnieniem jej misyjnego charakteru. - Ks. Kazimierz Rulka
Zapiski i publikacje wspomnieniowe duchownych włocławskichW artykule przedstawiono zachowane zapiski i publikacje o charakterze wspomnieniowym duchownych diecezji włocławskiej. Zostały one uszeregowane w porządku chronologicznym i zgrupowane w czterech punktach: 1) z XVI i XVIII wieku, 2) z drugiej poł. XIX i pierwszej poł. XX wieku, 3) z okresu II wojny światowej, 4) z okresu powojennego.
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Przegląd bibliograficzny
- Maria Dębowska, Wołyń 1943. Dezorganizacja i zagłada parafii katolickich. W 80. rocznicę męczeństwa Polaków, Kraków 2023 – ks. Edward Walewander
- Stanley S. Harakas, Przeżywanie Liturgii. Przewodnik po Boskiej Liturgii, przekład, wstęp i oprac. W. Misijuk, Białystok 2022 – Eugeniusz Sakowicz
- Janusz Mariański, Godność ludzka a praca. Szkice ze społecznego nauczania Kościoła katolickiego, Lublin 2022 – ks. Cyprian Rogowski
- Edward Walewander, Przeminęło w mgnieniu oka… Obrazki z życia, Lublin 2022 – Elżbieta Orzechowska