Zeszyt 1 (653) – tom 170 – Sługa Boży Ks. Franciszek Blachnicki I

styczeń – luty 2018

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie – Marek Marczewski

Zuzanna Podlewska
Sługa Boży ks. Franciszek Blachnicki (1921–1987)
Ksiądz Franciszek Blachnicki urodził się 24 marca 1921 w Rybniku, zmarł jako wygnaniec, poszukiwany listem gończym przez władze komunistyczne Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, 27 lutego 1987 roku w Carlsbergu (Niemcy). Czcigodny Sługa Boży, wybitny duszpasterz, nauczyciel akademicki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Teolog pastoralny, twórca zasady teologii pastoralnej skoncentrowanej wokół idei wspólnoty-sakramentu, twórca Ruchu Światło-Życie, pedagogii Nowego Człowieka. Inspirator posoborowej odnowy Kościoła w Polsce, odnowy liturgii, kerygmatycznej odnowy katechezy. Założyciel Krucjaty Wstrzemięźliwości (1957-1960), Krucjaty Wyzwolenia Człowieka (1978 -), wspólnoty życia konsekrowanego (Instytutu Niepokalanej Matki Kościoła), Wspólnoty Chrystusa Sługi oraz Unii Kapłanów Chrystusa Sługi.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Wioletta Szymczak
Promotor wspólnoty – zwiastun „wiosny Kościoła” (twórca Ruchu Światło-Życie)
Celem artykułu jest interpretacja eklezjalnego i społecznego znaczenia Ruchu Światło-Życie w kontekście idei wspólnoty, rozpatrywanej głównie z perspektywy socjologicznej oraz zwrócenie uwagi na przebieg procesu odczytywania znaków czasu i dialogu z człowiekiem. Te dwa elementy stanowią o ewangelizacyjnym, mobilizacyjnym i aktywizacyjnym potencjale Ruchu. Kluczowe znaczenie wspólnoty ujawnia się w jego założeniach mających charakter teologiczny i pastoralny. Znalazły one odzwierciedlenie w programie formacyjnym, zorientowanym na wychowanie nowego człowieka, budowanie wspólnot służących urzeczywistnianiu komunii w Kościele lokalnym. Potencjał wspólnoty jako centralnej idei Ruchu ujawnia się wreszcie w jego oddziaływaniu na życie społeczne, określanym jako budowanie nowej kultury.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Marek Marczewski
Odnowiciel teologii pastoralnej
Charakterystycznym walorem naukowego dyskursu Sługi Bożego jest metoda analizy i syntezy, co w konsekwencji prowadziło do organicznego wbudowania w tworzoną koncepcję teologii pastoralnej przemyśleń autorów, którzy, podobnie jak on, prezentowali eklezjologiczne ujęcie teologii pastoralnej (Antoni Graf, Franciszek Ksawery Arnold, Karol Rahner, Ferdynand Klostermann). Pierwszą próbą była teza doktorska poświęcona pośrednictwu zbawczemu Kościoła w ujęciu Księdza Arnolda (Teologia pastoralna ogólna. T. 1. Cz. 1: Wstęp do teologii pastoralnej. Teologiczne zasady duszpasterstwa. Warszawa 2013), a drugą – rozprawa habilitacyjna (Teologia pastoralna ogólna. T. 1. Cz. 2: Eklezjologiczna dedukcja teologii pastoralnej. Warszawa 2015). W każdej z nich Ksiądz Blachnicki zawarł swoiste ujęcie zasady teologii pastoralnej i opartego na niej duszpasterstwa. Dla pierwszej zasadą okazał się »personalizm chrystologiczny«, dla drugiej – »koinōnia/communio/wspólnota«.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
ks. Piotr Kulbacki
Teolog liturgii i mistagog
Ks. Franciszek Blachnicki (1921-1987) wywarł wielki wpływ na życie Kościoła w Polsce po Vaticanum II – zarówno w teologii, jak i według słów kard. Wojtyły, przekładając nauczanie Soboru na język działalności pastoralnej. Będąc pionierem teologii liturgii wyszedł z zagadnienia zbawczego pośrednictwa Kościoła w ujęciu teologów tybińskich. Dlatego artykuł ukazuje historyczny rozwój koncepcji liturgii w kontekście sporów chrystologicznych w starożytności, reakcji na reformację oraz antropocentryzm czasów nowożytnych. Odwołując się do nauczania Soboru F. Blachnicki ukazywał zgromadzenie eucharystyczne jako znak skuteczny (sakrament), miejsce urzeczywistniania się Kościoła, który został nazwany przez Sobór sakramentem zbawienia. Ponieważ liturgia najpełniej objawia Kościół, dlatego jest ona fundamentalnym miejscem formacji chrześcijańskiej rozumianej jako mistagogia, dokonująca się przez partycypację. Na tej zasadzie ks. Blachnicki oparł oryginalny program formacji służby liturgicznej. Bazując na zreformowanym po Soborze kalendarzu liturgicznym sformułował mistagogiczny program deuterokatechumenatu. Ponieważ celebrowanie liturgii powinno się odbywać w posłuszeństwie Kościołowi, ks. Blachnicki podkreślał, że liturgia staje się szkołą wolności.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Marek Andrzej
Pionier polskiej teologii wyzwolenia
Zasadniczy przekaz teologii wyzwolenia można sprowadzić trzech tez: Bóg jest Ojcem uciśnionych, Jezus jest Wyzwolicielem, Kościół jest narzędziem i sakramentem wyzwolenia. Idea wyzwolenia określa program założonego przez Księdza Franciszka Blachnickiego (1921-1987) Ruchu Światło-Życie. Jest ona szczególnym »sprawdzianem« odniesienia chrześcijanina do świata, które może przybrać trzy postawy: obojętności lub ucieczki ze świata, »wykorzystania« wiary jako środka wspierania rewolucji i walki o wyzwolenie oraz wiary rozumianej jako »namaszczenie« w celu realizacji/kontynuacji zbawczej posługi Jezusa. Ta ostatnia prawidłowa postawa stanowi program założonego przez Księdza Blachnickiego ruchu eklezjalnego Światło-Życie i związanego z nim metody wychowawczej skoncentrowanej na wypracowaniu charakterystycznych cech człowieka nowego. Człowiek nowy to człowiek zintegrowany, posiadający siebie w dawaniu siebie, realizujący siebie przez służbę i wyzwolony, który zachowuje swoją podmiotowość i realizuje siebie w impulsach wewnętrznych i suwerennych. Tym, co spaja te cztery elementy w pedagogii Nowego Człowieka, a jednocześnie sprawia, że człowiek odnajduje w sobie gotowość do złożenia z siebie ofiary, do podjęcia krzyża jest ostatnim elementem teologii wyzwolenia. Działalność na rzecz wyzwolenia człowieka należy traktować jako: kontynuację misji zbawczej Chrystusa, a wyzwolenie należy opisywać jako zbawienie, czyli odkupienie i wyzwolenie ze stanu grzechu, jako ingerencję Boga w życie ludzkie. Prócz wskazania na fundamenty teologii wyzwolenia (tezy) Sługa Boży kieruje naszą uwagę na jej elementy szczegółowe. Są nimi: prawda, wolność, usynowienie, wolność od lęku, krzyż, dziecięctwo Boże.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie

Studia i refleksje

Ks. Józef Kożuchowski
Ewolucja a stworzenie w ujęciu Roberta Spaemanna
W artykule przedstawiono dwie kwestie z zakresu teorii ewolucji w myśli Roberta Spaemanna, jednego z najwybitniejszych żyjących myślicieli niemieckich. Pierwsza sprowadza się do krytycznego odniesienia filozofa do darwinistycznej interpretacji biogenezy i skoku kategorialnego. Natomiast w drugiej akcentuje się rozumienie przez niego problematyki powstawania życia i ściśle z nią związanej idei creatio. Jeszcze dwie sprawy zwracają naszą uwagę w rozważaniach Spaemanna. Rozwinął on oryginalną teorię podwójnego kodu w kontekście zagadnienia: ewolucja a stworzenie. Wskazuje także ograniczone możliwości czysto naukowo-przyrodniczego sposobu wyjaśniania wysoce skomplikowanego świata życia – jego genezy i rozwoju. Tłumaczy to, dlaczego biolog ewolucyjny nie powinien zamykać się w swej perspektywie poznawczej na głębsze informacje o tym świecie uzyskiwane za pomocą refleksji filozoficznej, umożliwiającej dostrzeżenie boskiego kodu w ewolucji. W artykule autor odwołał się przede wszystkim do literatury źródłowej, ale też wykorzystał w nim treści uzyskane w bezpośrednich rozmowach z myślicielem w Stuttgarcie. Dzięki tym ostatnim mógł poszerzyć jego pogląd dotyczący biogenezy życia i uzasadnić, że harmonizuje on z wizją metafizyczną św. Tomasza z Akwinu.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Piotr Jacek Krupa MSF
Trynitarny wymiar duchowości chrześcijańskiej w świetle nauczania św. Zygmunta Szczęsnego Felińskiego

Ks. Józef Dębiński
Prześladowanie Kościoła katolickiego w bolszewickiej Rosji w latach 1917–1939
„Operacja polska” NKWD przeprowadzona w okresie Wielkiego Terroru w Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich jest bez wątpienia jedną z największych zbrodni o znamionach ludobójstwa w historii Europy XX w. Na mocy rozkazu z 11 sierpnia 1937 r., wydanego przez ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRS Nikołaja Jeżowa, prowadzono represje przeciwko Polakom pod zarzutem przynależności do Polskiej Organizacji Wojskowej, prowadzącej rzekomo działalność szpiegowsko-wywrotową na rzecz Polski. Zdecydowaną większość ofiar „operacji polskiej” NKWD stanowili Polacy, ale wśród represjonowanych znaleźli się też Rosjanie, Ukraińcy, Białorusini, Żydzi i przedstawiciele innych grup narodowych i etnicznych zamieszkujących ZSRS. Szacuje się, że w okresie Wielkiego Terroru życie straciło, co najmniej 200 tys. naszych rodaków. Dla przeciętnego mieszkańca ZSRR słowa „Polak” i wróg były synonimami. Kościół katolicki w Rosji i dalekich Kresach był ważną ostoją polskości i obrońcą polskich tradycji narodowych. Był też jedyną legalną działającą organizacją opozycyjną wobec totalitaryzmu sowieckiego. Z całą więc surowością władze sowieckie podjęły się wobec Kościoła agresywnej polityki ateizacyjnej. I choć w stosunku do innych religii działania ograniczały się tylko do ograniczenia ich działalności, to w przypadku kościoła katolickiego postanowiono w latach 1932-1939 dokonać całkowitego unicestwienia zorganizowanego życia katolickiego.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
Ks. Kazimierz Rulka
Jan Paweł II oraz jego nauczanie na łamach „Ateneum Kapłańskiego”
Ks. Karol Wojtyła, późniejszy biskup krakowski, a wreszcie papież Jan Paweł II, związany był z „Ateneum Kapłańskim”od lat powojennych. W tym czasopiśmie opublikował on swój pierwszy artykuł naukowy. W niniejszym artykule, zgodnie z tytułem, zostało przedstawione tylko to, co z jego działalności i nauczania zostało odnotowane na łamach „Ateneum Kapłańskiego”. O samej jego działalności na łamach „Ateneum” znajduje się niewiele informacji. Dużo więcej znajduje się w nim informacji o jego nauczaniu papieskim. Na łamach „Ateneum” przedstawiono niektóre encykliki, adhortacje i listy apostolskie Jana Pawła II. Wielu autorów publikujących na łamach „Ateneum” podejmowało też tematykę zawartą w dokumentach jego nauczania papieskiego. W artykule nie uwzględniono odwołań do nauczania Jana Pawła II autorów publikujących na łamach „Ateneum” w różnych artykułach, zarówno w samych tekstach, jak i w przypisach, ponieważ byłoby to bardzo trudne wykonania.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie

Sprawy kościelne i duszpasterskie

Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)

Sprawozdania

ks. Janusz Borucki – Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej „Kościół – Naród – Państwo w perspektywie 1050. rocznicy chrztu Polski. Historia i teraźniejszość” – Poznań, 3–5 września 2017 r.
ks. Jakub Wiśniewski – Sprawozdanie ze zjazdu Stowarzyszenia Homiletów Polskich „Głoszenie słowa Bożego na peryferiach” – Wigry, 24–26 września 2017 r.

Przegląd bibliograficzny

Piotr Gutowski, Stare i nowe. Esej o roli jednostkowych podmiotów, zmiany i wątpienia w religii, Kraków 2016 – ks. Rafał Szprync
Arkadiusz Wagner, Superekslibris polski. Studium o kulturze bibliofilskiej i sztuce od średniowiecza do połowy XVII wieku, Toruń 2016 – K.R.
Cyprian Janusz Moryc, Matka Franciszka od Świętych Obrazów 1897–1970, Kalwaria Zebrzydowska 2016 – Eugeniusz Sakowicz
Grzegorz Pawłowski (Jakub Hersz Griner), Kapłański testament sługi Mesjasza, Lublin 2017 – ks. Edward Walewander
„Studia Włocławskie”, t. 19: 2017 – dk. Waldemar Rozynkowski